2020 ve sonrasında dünya ekonomisi nasıl şekillenecek?

Hakan GÜLDAĞ

2020 yılında ihracatçılarımızı etkileyecek bir çok parametre var:

Ticaret savaşları, ekonomik araç ve yaptırımların politik çıkarlar elde etmek için giderek daha fazla kullanıldığı bir dünya düzeni, bizi de yakından ilgilendiren Doğu Akdeniz gerilimi, ABD’nin yaptırımları... Liste uzayıp gidiyor. Gidiyor gitmesine de, işin aslı şu ki, ihracatçı şirketler, hiç birini değiştirecek güce sahip değil. Değiştirmeye gücümüzün yetmeyeceği konuları şimdilik bir yana bırakıp, gelin 2020’ye biraz farklı bir açıdan bakmaya çalışalım.

Önce büyüme rakamları:

2019 yılında dünya ekonomisi, 2008 küresel krizinden bu yana en düşük büyüme performansını sergiledi. 2020’ye ilişkin tahminler dünya ekonomisinde 2019 yılına göre ılımlı bir toparlanma yaşanacağı yönünde...

Yaklaşık yüzde 3 civarında büyüdüğü 2019 yılından sonra dünya ekonomisinin önümüzdeki yıl yüzde 3.2 ile 3.6 arasında büyüyeceği tahmin ediliyor. Örneğin, IMF’ye göre dünya ekonomisi gelecek yıl yüzde 3.4 büyüyecek. Dünya ticaretinin büyümesine ilişkin yönelik beklentiler ise çok daha yüksek oranda...

Dünya Ticaret Örgütü’nün belirlemelerine göre dünya ticaret hacmi 2019’da sadece yüzde 1.2 büyüdü. 2020 yılında ise yüzde 2.7 büyüyecek. Gelişmiş ekonomilerin ihracatı 2019 yılında hemen hiç artmadı. Dünya Ticaret Örgütü’nün analizlerine göre, bütün bir yıl boyunca ancak yüzde 0.4’lük bir büyüme gerçekleşti. 2020 yılında ise, gelişmiş ekonomilerin ihracatı yüzde 2.2 artış gösterecek. Gelişmekte olan ülkeler ise gelecek yıl ihracatlarını yüzde 3.4 artıracak.

İthalata gelince: Gelişmiş ekonomilerin ithalatı yüzde 1.2, yükselen ekonomilerin ise yüzde 4.3 artacak. Bunlar DTÖ verileri. IMF’ye bakarsak, gelişmiş ülkeler gelecek yıl ithalatlarını yüzde 2.7 artıracak. Yükselen ekonomilere ilişkin IMF’nin öngörüsü, DTÖ ile aynı...

★★★★

2019’un son üç ayında göstergeler, dünya ekonomisinde önümüzdeki yıl daha iyi bir performansı görüleceğinin işaretlerini verdi bile. Özellikle ekim ve kasım aylarında küresel imalat sanayii ile sanayi ve hizmetler sektörlerini kapsayan bileşik öncü göstergeler yukarı yönlü hareket etti. Küresel sanayi üretimi ve daha belirgin olarak da ihracat siparişlerinde yükseliş dikkat çekiyor.

Dünya tahvil getirilerindeki yükselme eğilimi ve de özellikle ABD tahvillerinde yeniden uzun vadeli faizler, kısa vadeli faizlerin üstüne çıktı. Bir ara tersine dönen getiri eğrisi, yani kısa vadeli faizlerin uzun vadeli tahvillerin faizinin üstüne çıkması, 2020 yılında ABD ekonomisinin resesyona gireceğinin güçlü sinyali olarak görülmüştü.

★★★★

Her cepheden gelen toparlanma işaretlerine rağmen 2020 ve sonrası kolay bir dönem olmayacak. ‘Neden’ derseniz, yanıt belli: Dünyayı bugüne kadar büyüten dinamiklerde önemli değişimler ve de kayıplar yaşanıyor. En dikkat çekici değişimlerden biri dünya demografisinde yaşanıyor. 2020’de dünya nüfusu bir ilki yaşayacak. Dünya tarihinde ilk kez 30 yaşın üzerindeki insanların sayısı, 30 yaşın altındaki nüfustan büyük olacak. ‘Yaşlı’ olarak görülen 65 yaş üstü nüfus da, dünyadaki 5 yaş ve altındaki çocuk sayısını belirgin biçimde geçecek. Nüfusu yaşlanan Japonya, İtalya ve Portekiz gibi ekonomilerde 2020’li yıllarda ortalama büyümenin yüzde 1’in hayli altında sıfıra yakın seyretmesi bekleniyor. Çin, Rusya ve hatta Tayland gibi gelişmekte olan ekonomilerde de nüfusun yaşlanması sağlık hizmetleri ve bakım ihtiyaçlarını artıracak.

★★★★

2020’li yıllarda tanık olmamız beklenen bir başka önemli değişim ise önde gelen yükselen ekonomilerin yavaşlamaya başlaması... Başta da Çin. 2020’li yıllar boyunca dünya Çin’in yavaşlamasına alışacak. Ancak bu Çin’in 2020’li yılların sonunda dünyanın en büyük ekonomisi olma hedefini sekteye uğratacak gibi görünmüyor. Bunda Çin yönetiminin önümüzdeki dönemde ithalata da ağırlık vermesinin önemli bir payı olacak. Eğer Çin yönetimi sözünü tutarsa, 2020’nin ilk yarısında 10 trilyon dolarlık ithalat gerçekleştirmiş olacak.

Her hafta en az 2 milyarder yaratan Çin ekonomisinin 2020 yılında yüzde 6.1 büyüme göstermesi bekleniyor. Çin’de yönetim hem para hem de maliye politikalarını devreye sokarak, ekonominin hızlı bir yavaşlamaya girmesini engellemeye çalışacak.

★★★★

Yine de Çin ekonomisinin yavaşlamasının da etkisiyle, dünya ekonomisinin önümüzdeki 10 yılda önceki 10 yıla göre çok daha düşük bir performans gösterecek. Yapılan analizler, 2020’li yıllarda dünya ekonomisinin büyüme hızının 2010’lu yıllara göre yarı yarıya azalacağını gösteriyor. Büyümenin yavaşladığı borçların ise hızla arttığı bir dünya için endişeler artacak. Bundan 10 yıl önce dünya ekonomisi 74-75 trilyon dolardı. Bugün 84 trilyon dolara çıktığı tahmin ediliyor. Borçlar ise 10 yıl önce 130 trilyon dolar civarındayken, bugün 257 trilyon dolara tırmandı. Bir başka ifadeyle pasta 10 yılda yüzde 10’un biraz üstünde büyürken, o pastayı imal ederken kullanılan borçlar yüzde 100’e yakın büyüyüp, katlanıyor. Eğer büyüme hızı 2020’lerde daha da düşecek ama borçlar ama aynı hızla büyüyecek olursa, şu anda bile yanıtı pek ikna edici olmayan ‘bu borçlar nasıl ödenecek’ sorusu daha da şiddetli biçimde sorulmaya başlanacak demektir.

Bu süreçte dünyadaki gelir dağılımını da dikkatli biçimde izlemek gerekecek. Geride bıraktığımız 10 yılda gelir dağılımı bozuldu. 2010 başında 63 zenginin serveti 3.5 milyar insanın servetine eşitti. Bugün sadece 8 zengin 3.5 milyar insanın sahip olduğu servete tek başlarına sahipler. Bugün 2 bin zengin, dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD ekonomisi büyüklüğünde bir servete sahip.

★★★★

Biraz da 2020’nin hızlılarına bakalım... Önde gelen gelişmekte olan ülkeler arasında büyüme hızında gelecek yıl ilk 10’a girebilecek tek ekonomi Hindistan olacak. Yapılan projeksiyonlar, Asya’nın en büyük genç nüfusuna sahip Hindistan’ın gelecek yıl yüzde 6.7 büyüyeceğini gösteriyor. Başbakan Narendra Modi’nin liderliğindeki koalisyonun uyguladığı teşvik programları ekonominin performansını ciddi şekilde artırıyor. Hindistan’ın 2020’ler boyunca da ‘hızlı’ büyüyenler arasında yer alacağı öne sürülüyor. 2020’lerin sonuna doğru Hindistan en büyük ilk 5 ekonomi arasına katılabilir.

2020 yılında hızlı büyüyecek bölgeler arasında ise Afrika öne çıkıyor. Nüfusu da hızla artan Afrika ihracatçılar açısından mutlaka dikkate alınması gereken bir kıta. Yapılan projeksiyonlar, bugün 7.8 milyar olan dünya nüfusunun 50 yıldan biraz fazla bir zaman içerisinde 11 milyarı bulması bekleniyor. Bu süreçte Avrupa nüfusu 650 milyondan 630 milyona inecek. Asya nüfusu 4.2 milyardan 4.8 milyara çıkacak. Amerika kıtası hemen hemen aynı kalacak. En büyük nüfus sıçraması ise Afrika’dan gelecek. Bugün 1.2 milyar dolan Afrika’nın nüfusu 4.2 milyara çıkacak.

★★★★

Fildişi Sahili yüzde 6.8, Etiyopya yüzde 7.4, Ruanda yüzde 7.5 ile Afrika’nın 2020’de en hızlı büyümesi beklenen ülkeleri... Asya’da Butan’ın yüzde 7.3, Myanmar’ın yüzde 7, Nepal’in ise yüzde 6.9 ile 2020’de bu kıtanın hızlı büyüyen ekonomileri olması bekleniyor. Asya’nın ikinci en hızlı büyüyen ekonomisi yüzde 7.7 ile Bangladeş olacak. Ülke son 15 yıldaki büyüme performansı ile GSYH’sını 2020 itibariyle üç katına çıkaracak. Asya’nın 2020 şampiyonu ise bize çok yakın bir coğrafyadan çıkacak. Yapılan projeksiyonlara göre komşu Suriye gelecek yıl Asya’nın en hızlı büyüyen ülkesi olacak. Yeniden inşa sürecine girmesi beklenen Suriye önümüzdeki yıl yüzde 9’a yakın büyüme gösterebilir.

Dünyanın en hızlı büyüyecek ekonomisi ise Latin Amerika’dan... Aslına bakarsanız Güney Amerika’nın gelecek yıl ancak vasat bir büyüme göstermesi bekleniyor. Bu kıtanın önemli ülkelerinden Arjantin ekonomisinin ise daralması bekleniyor. Ancak, küçük bir Latin Amerika ülkesi Guyana, kıtasının 2020 ortalaması olarak beklenen yüzde 1.2’lik büyümenin fersah fersah üzerine çıkacak. IMF, Guyana’nın 2020’de tam yüzde 86 büyüme göstermesini bekliyor. ‘Ne oldu, Guyana’da petrol mu çıktı’ diye sorarsanız, yanıt ‘evet, petrol çıktı!’ Exxon Mobil’in iki büyük petrol havzası keşfettiği Guyana’dan yılda 5 milyar varil petrol çıkartılması bekleniyor. Guyana bu üretimle kişi başı petrol üretimi bakımından dünyanın en büyük 10 petrol üreticisi arasına girecek.

★★★★

2020’de ihracatçılarımıza yine büyük iş düşecek!

Her birine ayrı ayrı kolaylıklar ve başarılar, hedeflerini tutturdukları bir 2020 diliyorum.