Belém’deki COP30, bilimin çizdiği acil tabloyla siyasetin manevra alanı arasındaki makası kapatmaya çalışacak. Açılışta verilen mesaj net: 1,5 derece için zaman daralıyor. Eğer sonuç “başarısızlık” olursa, bu başarısızlık ekonomik, siyasi ve insani bedelleriyle “asla affedilmeyecek.”
Amazon’un kalbinde, Brezilya’nın Belém kentinde başlayan COP30, iklim diplomasisinin en kritik eşiğini temsil ediyor. Bilimin “acil” dediği noktada, siyaset hâlâ “mümkün olanı” tartışıyor. 1,5 derece eşiği fiilen aşılmış durumda; artık mesele yavaşlatmak değil, onarmak. Gezegenin yeniden nefes alabilmesi, siyasi iradeyle bilimin aynı dili konuşabilmesine bağlı.
“Affedilmeyecek”
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) İcra Sekreteri Simon Stiell, COP30’un açılışında dünyaya sert bir uyarı gönderdi: “İklim felaketleri milyonların hayatını altüst ederken, çözümler elimizin altındayken hareketsiz kalmak asla aff edilmeyecek.”
Stiell, düşük karbonlu ekonomiye geçişte başarısız olan hükümetlerin, dışarıda kıtlık ve çatışmaların, içeride ise durgunluk ve enflasyonun sorumlusu olacağını vurguladı: “Mega kuraklıklar hasatları yok ederken, gıda fiyatları yükselirken, siyasi hesaplarla oyalanmak ekonomik ve ahlaki bir körlüktür. Kıtlıklar büyürken ve milyonlar göç ederken, bu unutulmayacak.”
Bilim: Hâlâ 1,5 dereceye dönmek mümkün
Stiell, son iki yılda 1,5 derecenin eşiğinin aşılmış olmasına rağmen bu artışın geçici olduğunu ve bilimin hâlâ “geri dönüş” olasılığını koruduğunu söyledi. Metan salımını azaltmak, yenilenebilir enerjiye hızla geçmek ve düşük karbonlu teknolojilere yatırım yapmak, bu geri dönüşün anahtarı olarak öne çıkıyor.
Stiell, “Bilim net: Geçici bir aşım olsa da sıcaklıkları yeniden 1,5 dereceye çekebiliriz. Yeter ki siyasi kararlılık, bilimsel gerçekliğin temposuna yetişsin” yorumunu yaptı.
Fosil yakıtlardan çıkışın yol haritası
Belém’deki müzakerelerde üç kritik başlık öne çıkıyor: Fosil yakıtlardan çıkışın somut yol haritası, sera gazı azaltım taahhütlerinin (NDC) güçlendirilmesi ve kırılgan ülkeler için finansmanın güvence altına alınması. Ancak gelişmiş ülkelerin 2035’e kadar vaat ettikleri 1,3 trilyon dolarlık destek planı hâlâ netlik kazanmış değil. Bu belirsizlik, COP30’un en sert tartışma alanlarından biri olmaya aday.
Lula: İnsanlığı fosil bağımlılığından kurtarmalıyız
Ev sahibi Brezilya’nın Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva, açılış konuşmasında hem ormansızlaşmanın azaltılması hem de fosil yakıtlardan çıkış için yol haritası çağrısı yaptı: “İnsanlığın fosil yakıtlara bağımlılığını sona erdirmesi gerekiyor. Ormanların sessizliği bize aklın dinginliğini hatırlatsın.” Devlet Başkanı Lula da Silva, Paris İklim Anlaşması olmasaydı dünyanın yüzyıl sonunda 5 derecelik felaket ısınmasıyla karşılaşacağını belirterek, çok tarafl ı müzakerelerin önemini de savundu.
Küçük ada devletleri: “1,5 derece bizim kuzey yıldızımız”
Küçük Ada Devletleri İttifakı (AOSIS), ulusal katkı beyanlarının yetersizliğine dikkat çekerek 1,5°C hedefinin korunmasını istedi. Palau Büyükelçisi Ilana Seid, “Bu hedef bizim kuzey yıldızımız. Kolektif olarak geride kaldığımızı kabul etmezsek, rotayı asla düzeltemeyiz” dedi