Enflasyon ile mücadele için para politikalarının sonucunda artan faiz global ekonomileri yavaşlattı ve 2024 yılı için beklenen büyüme hızları son 10 yılın ortalamasının altında. Ekonomik bölgelere göre ilk rakam son 10 yılın ortalamasını ikinci rakam 2024 yılını gösteriyor. Türkiye yüzde 5,3, yüzde 4, ABD yüzde 2,3, yüzde 1,5, Avrupa Birliği yüzde 1,4, yüzde 0,9, Çin yüzde 6,2, yüzde 4,7, Hindistan yüzde 5,8, yüzde 6,1 ve Dünya yüzde 3, yüzde 2,7. Sonuç düşük talebin getireceği gelir kaybı şirketlerin büyüme ve karlılıkları üzerinde baskı yaratacaktır. Bir yandan düşük yurt içi ve dışı talep, bir yandan yüzde 60’a yaklaşan efektif kredi faizi şirketlerin büyümelerini planlamasını öne çıkarmaktadır. Şirketlerin sağlıklı büyüme formülü nedir? Besfin olarak uzun bir bankacılık ve reel sektör deneyimimizi birleştirerek aşağıdaki formülü ürettik. Yeni bir yatırım, Kurumlar vergisi ve temettüyü formülü basitleştirmek için koymadık. Bu çıkışları olan şirketler formülde bunları dikkate almalıdır. Ayrıca, borç servisi için sadece faiz ödenmekte ve ödenen krediler tekrar kullanılmaktadır. (Ebitda/Satış- Net Finansman Giderleri/Satış) > NİS/ Satış* Sağlıklı Büyüme Oranı (SBO)
Sağlıklı Büyüme Oranı SBO = ((Ebitda/Satış – Net Finansman Gideri/Satış)) / NİS/Satış Bu formüldeki kavramları açıklayalım. EBİTDA (Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kar). Satış için 2024 yılı bütçe tahminini alabilirsiniz. Net Finansman Giderleri/Satış 2024 yılında ödeyeceğimiz faizin satışa oranı. NİS ise net işletme sermayesi olup alacaklar, stoklar ve ticari borçlardan oluşmaktadır. NİS, (Alacaklar Stoklar) – Ticari Borçlar olup NİS’i satış rakamına böldüğümüzde her 1 TL’lik satış için ne kadar fon ihtiyacımız var ortaya çıkar. Bir örnek yapalım. X şirketi 2024 yılında yüzde 60 nominal büyümek istiyor. Geçen yılki satış rakamı 1,2 milyar TL’dir. Yüksek kredi maliyetleri nedeniyle Net Finansman Giderlerinin satışa oranının yüzde 8 olmasını beklemektedir. NİS/Satış oranı da yüzde 25 olsun. Bu yıl yurt dışı – yurt içi talep baskısı nedeniyle EBİTDA/Satış oranı da yüzde 15 olsun. Formülde yerine koyalım.
SBO = (0.15 – 0.08) / 0.25 = 0.28 veya yüzde 28.
Şirket yüzde 28 büyüyebilir. Daha fazla büyümek ister ise kredi almalı veya diğer metrikleri düzeltmelidir. Demek ki bu finansal metriklere göre şirketin yüzde 60 büyümesi mümkün değil. Yüzde 28 ile yüzde 60 arasındaki fon ihtiyacını şirket organik olarak yaratamıyor ve finans kuruluşlarından borç almak zorunda olup finansal borçluluğu artacaktır. Tabi ki finansal borç almasında bir sorun olmamakla birlikte borçluluk oranları limitlerde ise yeni bir borçlanma şirketin ratingini düşürecek mali yapısını zayıflatacaktır. Peki hem yüzde 60 büyümek hem de mali yapıyı bozmamak istiyor isek o zaman şunları yapmalıyız. NİS/ Satış oranını düşürmeliyiz. Yani alacaklarımızı daha hızlı tahsil edeceğiz, stoklarımızı hızlı çevireceğiz ve mal ve hizmet alımlarında vadeyi mümkün olduğu kadar uzun tutacağız. Örneğin NİS/Satış oranını yüzde 25 yerine yüzde 10’a düşürdüğümüzde şirketin SBO yüzde 70’e çıkmaktadır. Karlılığımızı artıracağız. EBİTDA marjı yüzde 15 yerine yüzde 18’e çıktığında diğer metriklerde bir değişiklik yapılmaz ise SBO yüzde 28’den yüzde 40’a çıkmaktadır. Karlılıkta 300 baz puan artış büyümede 1200 baz puan büyümede artış sağlamaktadır. Borçlanmada daha iyi hesaplar yaparak Net finansman giderini azaltmalıyız. Örnekteki yüzde 8 olan Net Finansman Gideri/ Satış oranını yüzde 4’e düşürsek o zaman büyüme yüzde 28’den yüzde 44’e çıkmaktadır.
Sonuç olarak, şirketinizin sağlıklı büyümesi için yılların tecrübesi ile oluşturduğumuz yukarıdaki formüldeki denkliği şirketinizde uygulayabilirsiniz ve çok yararlı olacaktır. Sağlıklı büyüme için en önemli sorunun işletme sermayesi yönetimi olduğunu söyleyebilirim.