Sosyal sorumluluk, artık bir
"sosyal yatırım" ve
"zorunluluk" haline geliyor
Ekonomik gelişmeler, giderek artan rekabet, fırsat eşitsizliği, küresel ve çevresel sorunlar toplumları olduğu kadar şirketleri de farklı çözüm arayışına itiyor. Sosyal sorumluluk alanında önemli gelişmeler yaşanması da bu arayışın bir ürünü olarak ortaya çıkıyor. Son yıllarda hem işletmeler hem de bireyler için popüler bir kimliğe bürünen “sosyal sorumluluk”, toplumsal sorunlara kalıcı çözümler getirmek amacıyla birçok kurum için önemli bir hale geliyor.
Bireylerin organize halde toplumsal faydaya yönelik hareket etmesi olarak tanımlanan sosyal sorumluluk, her şeyden önce sorumluluk ve özenle yürütülmesi gereken bir anlayış gerektiriyor. Bireylerin davranışlarını şekillendiren bir olgu olan sosyal sorumluluktaki en önemli amaç ise toplumsal fayda sağlaması. Kişisel çıkarlar gözetilmeksizin toplumun ihtiyaçları ve sorunları hedef alınarak atılan adımlar gerçek bir sosyal sorumluluk olarak değerlendiriliyor. Sosyal sorumlulukta herhangi bir kâr amacı gözetilmezken bu durum, sivil toplum örgütleri veya işletmeler aracılığı ile gerçekleştiriliyor.
Türkiye'de de bireysel olarak sosyal sorumluluğa katkı sunan çok sayıda kurum ve şirket olduğu, ancak diğer yandan daha kapsayıcı bir çatıda bir araya gelerek, günümüz sorunlarıyla mücadele edilebilecek bir oluşuma ihtiyaç duyulduğu belirtiliyor.
Rakamlar ne diyor?
Charities Aid Foundation (CAF) tarafından her yıl hazırlanan Dünya Bağışçılık Endeksi (World Giving Index) dünya genelinde 146 ülkeden bağışçılık alanından önemli verileri içeriyor. 2017 yılında toplanan veriler doğrultusunda Dünya Bağışçılık Endeksi; 2018’in ilk sırasında Endonezya, ikinci sırada Avustralya ve üçüncü sırada da Yeni Zelanda’nın yer aldığını gösteriyor.
146 ülkeye ilişkin değerlendirmelerin bulunduğu endekste, Türkiye’nin genel bağışçılık skoru yüzde 20, sıralamasının ise 131 olarak belirlendiği görülüyor. Endekse göre, Türkiye tanımadığı bir kimseye yardım etmede yüzde 40 oranla 113’üncü sırada, sivil toplum kuruluşlarına yapılan bağışlarda yüzde 12 oranla 122’nci sırada ve gönüllülük için harcanan zamanda ise yüzde 9 ile 126’ncı sırada yer alıyor. Araştırmanın yapıldığı ülkelerde 2017 yılında tanımadığı bir kimseye yardım eden ve gönüllülük için zaman harcayan kişilerin sayısının arttığı, bağış yaptığını söyleyen kişilerin oranının ise 2016 yılında olduğu gibi en düşük seviyede olduğu görülüyor.
Sonuçlar gösteriyor ki; ne Türkiye’de ne de dünyada sosyal sorumluluk bilinci istenilen seviyeye gelebilmiş değil. Yapılan araştırmalar küçük yaştan itibaren gönüllülük bilincinin verilmediğini, bu yüzden de insanların yaşları ilerledikçe gönüllü olmayı ömür boyu sorumlu olması gereken bir anlayış olarak benimsemediğini ortaya koyuyor. Bu nedenle son yıllarda birçok kurum, gönüllülük bilincini çocuklara aşılamak için farklı çalışmalar içerisine giriyor. Sosyal sorumluluk projelerinin ders sıralarına taşınması çalışmalar arasından en başarılı olanı. Geleceğe yatırım yapmak isteyen birçok özel eğitim kurumu, anaokulundan itibaren çocukları sosyal sorumluluk projeleriyle buluşturuyor ve genç zihinlerin bu projelerle hem eğlenmesini hem öğrenmesini sağlayarak gönüllülüğü onlara aşılıyor.
Sosyal sorumluluğa çok uluslu ve kurumsal şirketler bütçe ayırıyor
Bireysel düzeyde gerçekleştirilen gönüllü işlerin şirketler için muadili ise sosyal sorumluluk projeleri olarak karşımıza çıkıyor. Şirket, bir yandan kâr amacı güden ana faaliyet alanında üretim yaparken, diğer yandan içinde bulunduğu topluma, doğaya veya ekonomiye herhangi bir çıkar talep etmeden yardım ediyor. Bu yardım, kendi üretim alanına paralel bir alanda olabileceği gibi, hiç ilgisi olmayan, çalışanlarının veya hissedarlarının ilgi duyduğu farklı bir alanda da kendini gösterebiliyor. Türkiye'de sosyal sorumluluk projeleri, özellikle çok uluslu ve kurumsal şirketlerin bütçe ve zaman ayırdığı bir halkla ilişkiler aracı olarak kendini gösteriyor. Zaman zaman sosyal sorumluluk projelerinin başarısı, tüm şirketin üretimine ve kârlılığına direkt etki ediyor.
Sosyal sorumlulukta sürdürülebilirlik önemli bir parametre
Diğer yandan hala sosyal sorumluluk projelerinin sürdürülebilirliği hakkında gerek Türkiye’de gerekse de tüm dünya genelinde birçok problemle karşı karşıya kalınıyor. Sosyal sorumluluk projelerine bir iki kez dahil olup daha sonrasında da maddi destek vererek projeye devam etmeyi tercih eden gönüllüler bu durumu, zamanlarının olmaması ya da başka önceliklerinin söz konusu olması ile açıklıyor.
Projelerin doğru okunması, toplumsal fayda açısından kritik
Bugün Türkiye’nin önemli problemlerinin çözümü için kolları sıvayan pek çok marka ve şirket, gerçekleştirdikleri etkili projeler ile hem markalarına olumlu katkılar sağlıyor, hem de ülke problemlerinin çözümünde önemli yollar kat ediyor. Hatta öyle projeler var ki, artık kendileri marka olmuş ve milyonlarca liralık bağımsız bütçelere sahipler.
Firmaların sosyal sorumluluk çalışmalarına girmeden önce son derece iyi seçimler yapması gerekiyor. Bu anlamda hangi bölgede, hangi hedef kitleye hangi çalışma yapılacağı son derece önemli. Diğer yandan projelerin doğru okunması da toplumsal fayda açısından önemli bir konu. Bu konularda bir projeyi uygularken en önemli öğe bütçe kalemlerinin iyi tespit edilmesi.
Son yıllarda ortaya çıkan yüzlerce sosyal projenin amaçlarından biri de gençlerin çalışma hayatına kazandırılması konusu. Şirketlerin projelerde stajyerleri de değerlendirmesi önemli bir konu. Söz konusu genç beyinler şirketin bünyesinde gerçekleştirdiği projeler sayesinde şirkette çalışma olanağı bulabilirken ilerleyen dönemlerde kuruma ekonomik olarak da değer katıyor. Bu çerçeveden bakıldığında da sosyal sorumluluğun bir kurum için ne kadar önemli olduğu daha net anlaşılıyor.
Devlet destekli markalaşma programı olan Turquality, Türk markalarının global pazarda güçlü bir şekilde yer almasına sağlıyor. Ticaret Bakanlığı tarafından verilen Turquality Destek Programı, rekabet avantajını elinde bulunduran ve markalaşan ya da markalaşma potansiyeli taşıyan firmalara destek ile teşvik sağlayan bir platform olmanın yanında bir Türkiye iş modeli olarak da karşımıza çıkıyor. Turquality, markaların yurt içi ve yurt dışı yapmış olduğu sosyal sorumluluk çalışmalarını da destekliyor.
Sosyal sorumluluk, işletmelerin ekonomik hukuki ve ahlaki sorumlulukları, temelde işletmede taraflar için getirilen bilgilerin doğru ve güvenilir olması gerektiğine yöneliktir. İşletmelerin topluma karşı olan sorumluluklarını yerine getirebilmenin yegane unsuru doğru ve güvenilir bilgiye dayalı olarak verilen kararlarla ortaya çıkan yönetim şeklidir.
Sosyal sorumluluk, işletmelerin yalnızca kârı değil aynı zamanda toplumdaki diğer bireylere karşı da sorumluluk bilinciyle faaliyette bulunmalarıdır. Turquality bir toplumda değer oluşturmayı hedefler. Değer daha önce ifade ettiğimiz gibi faydayı artırmak maliyetleri düşürmek anlamına gelir.
Turquality”de birçok sosyal sorumluluk alanları vardır. Bunları böyle sıralayabiliriz;
- İşletme yöneticilerinin sahip ve ortakları ile hissedarlarına karşı yükümlülükler,
- Yakın çevreye istihdam fırsatları temini ve işe alırken ayrım yapılmaması,
- Tüketicilerin korunması,
- İş ahlakına sahip olma haksız ve aşırı şekilde kar yapmaktan kaçınma rakipleri kötüleme ve küçük düşürücü reklamlardan kaçınma,
- Çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevrenin yaşanabilecek ortam olarak korunması,
- Bireylere karşı duyulması gereken zorunlu olmayan sorumluluklar.
Bir sosyal sorumluluk projesi ile ilgili bütçeye başlamadan önce sorulması gereken sorular şunlardır:
- Neden sosyal sorumluluk projesi yapmalıyız?
- Hangi sosyal projeyi yapmalıyız?
- Sosyal projede kimlerle beraber olmalıyız?
- Sosyal projeyi nasıl planlamalıyız?
- Sosyal projeye katılımı nasıl sağlayabiliriz?
- Proje tamamlandığında topluma nasıl sunmalıyız?
- Projenin tamamlanması sonucunda sürekliliğini nasıl sağlamalıyız?
Bu sorulardan sonra projenin tarifi, ihtiyaç analizi, yaklaşımı ve en önemlisi bütçesi oluşturulmalıdır.
Kurumların sosyal sorumluluk bütçe alanları şunlardır:
- Çalışanlara karşı sosyal sorumluluk bütçesi
- Öğrencilere ve öğrenci ailelerine karşı sorumluluk bütçesi
- Çevreye karşı sorumluluk bütçesi
- Sosyo-kültürel çevreye karşı sorumluluk bütçesi
- Topluma karşı sorumluluk bütçesi