UEFA, oyuncu yüküyle ilgili çığır açabileceğini iddia ettiği ortak bir çalışmayı başlattığını duyurdu...1
Bu çalışma Avrupa Kulüpler Birliği, Avrupa ligleri ve FIFPRO Avrupa tarafından desteklenen yeni bir UEFA girişimi...
UEFA bu çalışmasıyla Avrupa Kulüpler Birliği, Avrupa Ligleri ve FIFPRO Avrupa tarafından desteklenen, elit Avrupa erkek ve kadın futbolunda 'yük' kavramını daha detaylı tanımlamayı ve yük kavramının oyuncuya olası etkilerini netleştirmeyi amaçlıyor.
UEFA’nın söz konusu açıklamasına göre, yükün karmaşık ve uzun vadeli yönlerini ele alan çalışma, en yüksek doğruluk ve güvenilirlik standartlarını sağlayarak iki ana aşamada bilimsel, sağlam ve veri odaklı bir yaklaşım benimseyecek.
İlk aşama, farklı yaralanma türleri, performans seviyeleri ve oyuncu refahı gibi ilişkili faktörleri daha iyi değerlendirmek amacıyla kulüpler, oyuncular, koçlar, sağlık personeli ve bağımsız uzmanlardan oluşan bir panel tarafından belirlenen diğer ilgili gruplar dahil olmak üzere paydaşlar için 'yük' teriminin ne anlama geldiğini tanımlamayı amaçlayacak. Bunu, düzenleyici ve takvim değişikliklerinin yanı sıra zaman içindeki teknik ve performans eğilimlerinin değerlendirildiği tarihsel verilerin ayrıntılı bir analizi izleyecek.
Bu tür değişikliklerin ve eğilimlerin oyuncu sakatlıkları ile performans seviyeleri ve oyuncu refahı ile ilgili olabilecek veya olmayabilecek etkileri dikkate alınacak.
Ortak çalışma ilgili alanların önde gelen, bağımsız uzmanların katkılarıyla gerçekleştirilecek ve kapsamlı, bütünsel ve disiplinler arası bir yaklaşım sağlanacak. Rekabet alanlarında karar alma ve yükün farklı yönlerinin etkilerini azaltabilecek politikalar geliştirme konusunda sorumlu olanlara rehberlik sunan, hakemli bilimsel makaleler ve pratik öneriler üretilecek.
Bu girişimle esas olarak, oyunun ve futbolcuların refahının korunması amaçlanacak. UEFA, Avrupa Kulüpler Birliği, Avrupa Ligleri ve FIFPRO Avrupa arasında hareket birlikteliği sağlanarak, taahhüt yükünün altına birlikte girilmesi hedeflenecek. Oluşturulacak yeni bir platform aracılığıyla tüm futbol paydaşları arasında ortak ve konuya odaklanmış bir katılım sağlanacak.
Yukarıda ifade ettiğimiz konular UEFA'nın kendi web sayfasında yaptığı açıklamalar... Bunların gerçekleşebilmesi zamana bağlı olmakla birlikte, bu niyetin arkasında nelerin yattığını anlayabilmek için biz öncelikle UEFA'nın söz ettiği "yük" kavramını inceleyerek analizimize başlayalım.
Peki “Yük”ten Ne Anlamalıyız?
UEFA’nın bu ortak çalışmasında, “yük”ün tarifinin yeniden yapılacağından bahsediliyor.
Peki, futbolda oyuncu yükü denildiğinde genel olarak kastedilen nedir diye soracak olursanız, karşımıza aşağıdaki konular çıkıyor.
Özetle; UEFA'nın üzerinde çalıştığı "oyuncu yükünü", futbolcunun oyun öncesinde, oyun anında ve sonrasında maruz kaldığı fizyolojik, psikolojik, sosyolojik yıpranmışlığına yol açan ve bu nedenle oyuncunun katlanmak zorunda kaldığı zihinsel ve fiziksel yıpranmasına yol açan tüm stres faktörleri olarak tanımlayabiliriz.
Bu kavram, oyuncuların performansını ve sakatlanma riskini değerlendirmek için çok önemlidir. İşte bu konuyla ilgili bazı önemli yükleri ana başlıklar itibariyle sınıflayacak olursak, bunlar:
Fiziksel Yük: Oyuncuların maçlarda ve antrenmanlarda harcadıkları enerji, koşu mesafesi ve fiziksel temas gibi faktörler.
Zihinsel Yük: Oyun stratejileri, karar verme süreçleri ve stres gibi zihinsel faktörler.
Sakatlık Önleme: Oyuncu yükü analizi, sakatlanma riskini azaltmak için antrenman programlarının ve maç takvimlerinin optimize edilmesine yardımcı olur.
Performans İzleme: Takımlar, oyuncuların yükünü izleyerek, dinlenme sürelerini ve antrenman yoğunluklarını ayarlayabilir.
Bu analizler, oyuncuların sağlığını korumak ve performanslarını artırmak için kritik öneme sahiptir.
Oyuncu Yükü Analizi Genel Olarak Nasıl Yapılıyor?
Futbolcuların performansını ve sakatlanma riskini değerlendirmek için çeşitli yük ölçme verileri kullanılır. Bu analizde dikkate alınan bazı önemli verileri aşağıda sizler için sıraladık.
Fiziksel Yük Verileri:
Koşu Mesafesi: Oyuncunun maç veya antrenman sırasında kat ettiği toplam mesafe.
Hız ve İvme: Oyuncunun hızlanma ve yavaşlama verileri.
İş Yükü: Antrenman ve maçlarda harcanan enerji miktarı.
Kalp Yükü:
Kalp Atış Hızı: Antrenman ve maç sırasında kalp atış hızının izlenmesi.
Kan Laktatı: Egzersiz sırasında kan laktat seviyelerinin ölçülmesi.
Algılanan Zorluk Dereceleri (AZD):
Oyuncuların antrenman veya maç sırasında hissettikleri zorluk seviyesini değerlendirmek için kullanılır.
Toparlanma Süreleri:
Oyuncunun antrenman veya maç sonrası toparlanma süresi ve bu süreçteki veriler.
Büyük Veri Analizleri:
Maç sırasında meydana gelen pozisyonlar ve top dokunuşları gibi büyük veri setlerinin analizi.
Bu veriler, oyuncuların performansını optimize etmek ve sakatlanma riskini azaltmak için kritik öneme sahiptir.
UEFA Bir Yandan Yükü Artırırken, Diğer Taraftan Bu Çalışmaya Odaklanması Bir Çelişki Değil mi?
Aslında UEFA’nın son zamanlarda almış olduğu bazı kararlar oyuncuların yüklerini önemli ölçüde ağırlaştırdı.
Şampiyonlar Ligi başta olmak üzere, Avrupa Ligi ve Konferans Ligi turnuvalarında format değişikliğine giderek, maç satılarını % 30’a kadar artırdı. Yine, Avrupa Futbol Şampiyonasını, Avrupa Uluslar Ligi formatıyla yeniden düzenleyerek, lig usulüne dönmesi de maç trafiklerini ağırlaştırdı.
Tüm bunların yanısıra, diğer taraftan FIFA’nın en son Kulüpler Dünya Kupası gibi yeni bir turnuvaya start vermesi de, oyuncu yüklerini ağırlaştıran bir başka faktör oldu.
Aslında, UEFA elindeki en önemli sermaye olan futbolcuların, sağlıklarını koruyarak, onların mücadele güçlerini en üst düzeye çıkartmak istiyor. Buna bir anlamda kendisini zorunlu hissediyor. Çünkü, finansal futbol yapılanması aşamasında daha çok maç; daha fazla sponsor, daha fazla ticari gelir, daha fazla ürün satışı ve daha yüksek naklen yayın geliri anlamına geliyor.
UEFA ve aynı zamanda FIFA’nın bu çabaları ve arayışlarının temelinde bence oyuncu sağlığından daha çok, artan oyun yükünün tolere edilmesine olanak sağlayacak ortam ve olanakların hazırlanması amacı yatıyor. Çünkü, oyuncu fizyolojisi ne kadar geliştirilebilirse, o ölçüde kâr maksimizasyonu da gerçekleşmiş olacak. Artan yüke karşı, oyuncu dayanıklılığının artırılması, UEFA’nın daha fazla para kazanmak için oyuncu sağlığının riske atılmasından başka bir anlam ifade etmiyor. Bir hafta içinde iki maç oynamak zorunda olan bir futbol takvimi var bugün Avrupa futbolunda. Bu formatın da mimarı UEFA. Nitekim, artan maç sayısı, diğer taraftan önemli oyuncu sakatlıklarına da davetiye getiriyor. Oyuncu sakatlıkları ise hem oyuncu hem de takımı açısından maddi kayıp anlamına geliyor. Bu kapsamda bakıldığında 2024-25 sezonunda Avrupa futbolunda hayli sayıda üst düzey oyuncu sakatlıklarıyla karşılaştık.
Size 2024-25 üst düzey oyuncu sakatlıklarından bazı örnekler vereyim:
Bu sezon, yoğun maç takvimleri ve sıkışık programlar nedeniyle birçok oyuncunun sakatlık yaşadığına tanık olduk. Bu dönemde sakatlanan bazı dikkat çekici oyuncular:
Kylian Mbappé(Paris Saint-Germain) - Bel sakatlığı nedeniyle bir süre sahalardan uzak kaldı.
Kevin De Bruyne(Manchester City) - Diz sakatlığı nedeniyle önemli maçları kaçırdı.
Virgil van Dijk(Liverpool) - Ayak bileği sakatlığı nedeniyle birkaç hafta forma giyemedi.
Karim Benzema(Al-Ittihad) - Yırtık nedeniyle uzun süreli bir sakatlık yaşadı.
Gavi(Barcelona) - Omuz sakatlığı nedeniyle bir süre dinlenmek zorunda kaldı.
Fabio Miretti (Juventus) Merkez Orta Saha, uzunca bir süre omuz sakatlığı nedeniyle maçlara çıkamadı.
Matteo Gabbia (Milan) – 36 maç oynadığı sezon sonunda alt baldır sakatlığı yaşayıp takımından ayrı kaldı.
Moise Kean (Fierontina) İtalyan milli oyuncu 43 maçlık periyot sonunda kas problemleri yaşayarak takımından uzunca süre ayrı kaldı.
Mauro Icardi (Galatasaray) kas yırtılması problemi yaşayan Arjantinli yıldız 39 maç takımından ayrı kaldı.1 Hala yeşil sahalara dönemedi.
Moatasem Al-Musrati (Beşiktaş) Süper Lig dahil toplam 36 maç oynayan oyuncu alt baldırında yırtılma nedeniyle takımını yalnız bırakmak zorunda kaldı. Ne zaman oynayacağı ise belirsiz.
Bu örnekler daha da uzatılabilir ama biz burada örnek sayısını sınırlı tutalım.
Bu Çalışmaya UEFA’yı Avrupa Kulüpler Birliği, Avrupa Ligleri ve FIFPRO mu Zorladı?
Her ne kadar, UEFA’nın bu arayışa yönelmesinde Avrupa Kulüpler Birliği, Avrupa Ligleri ve FIFPRO gibi mesleki örgütlenmelerin etkisi bulunuyorsa da, gerçekte oyunun iki temel aktörü olan oyuncular ve kulüplerin her türlü çıkarını korumak amaçlı kurulmuş bu organizasyonların, bu konuda UEFA’ya karşı gereken tepkiyi veremediği de bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor. Ne yazık ki, UEFA’nın ve FIFA’nın yük artırıcı düzenlemelerine karşı bu örgütlerden fazla ses çıkmıyor. Bundan güç olan UEFA ve FIFA ise oyuncu sağlığını fiziksel ve mental olarak sakatlayabilecek düzenlemelere pervasızca gidebiliyor. Günümüzde para kazanma hırsı, oyunun sağlığını ciddi tehdit eder duruma geldi. Paranın her şeyi belirlediği bir gösteri endüstrisinin kaçınılmaz bir sonucu bu yaşanılanlar. Oyunun insani ve yarışmacı özelliğinin yerini bugün vahşi bir para kazanma dürtüsü almış durumda. Ne var ki, bu anlayış devam ettiği sürece, UEFA’nın bu çabalarını sonuç itibarıyla sürdürülebilir samimi olarak görmek bana çok inandırıcı gelmiyor. Onlar, oyunu değil, kendi sürdürülebilirliklerini sağlama peşindeler. Ama şunu hatırlatalım ki, oyunun temel aktörleri korunmadan ayakta kalabilmek mümkün değildir.
“Para Sayesinde Futbol Durmayan Oyuna Dönüştü, Sakatlıklar Arttı!”
9 Aralık 2024’te Futbolekonomi’de kaleme aldığım “Para Sayesinde Futbol Durmayan Oyuna Dönüştü, Sakatlıklar Arttı!” başlıklı makalemde;
“Futbolun son otuz yılda giderek ticarileşip ekonomik ve finansal bir karaktere bürünmesi, futbolu para olmadan yaşayamaz bir oyuna dönüştürdü. Oyun ile para arasında simbiyotik bir ilişki oluştu. Bunun da bedeli artan maç sayıları ve buna bağlı oluşan futbolcu sakatlıkları oldu.
Oyunun şüphesiz ki, en önemli paydaşı olan oyuncuların oynadıkları süre içinde katlandıkları yüksek iş yükü giderek artıyor. Bu nedenle son yıllarda yüksek profilli oyuncu ve koçlar bu konuyu sürekli gündeme taşımaya başladılar. Paranın hatırına oyun durmadan devam ediyor. Ya yeni yarışmalar organize ediliyor ya da mevcut organizasyonlarda maç sayıları fazlalaştırılıyor, programa sürekli yeni maçlar ekleniyor. Bu da uluslararası elit oyuncuların iş özel yaşam dengelerini bozuyor, maç trafiklerini artırıyor.
İş yükünün bütünsel değerlendirmesinden de gözlemleneceği gibi, oyuncuların "aşırı yükü" ile ilişkili çok sayıda risk faktörü oluşmaya başladı. Paydaşların çıkarını korumak ve yarışmaların kalitesini yükseltmek için bu konuların futbol otoritelerince ele alınması gerekiyor”2 demiştim.
Nihayet UEFA bu konuya, zorlamayla da olsa duyarsız kalamadı ve mesleki Avrupa Kulüpler Birliği, Avrupa Ligleri ve FIFPRO’nun da bastırmasıyla, metazori ilgilenmek durumunda kaldı.
Yukarıda da ifade ettiğim üzere, daha fazla maç, daha fazla para anlamına geliyor. Sıkışık maç takviminin yarattığı parasal gelir kulüplerde, UEFA’da ve FIFA’da açgözlülüğü tetikledi. Bu yoğunluğun yarattığı yorgunluk bir süre sonra dönüp kulüpleri vurmaya başladı. Bu süreçte oyunun esas aktörü olan futbolcu da sakatlanma pahasına bu değişime ortak oldu. Ortaya çıkan yeni futbol düzeni az zamanda daha fazla maçın oynanmasını zorunlu kılıyor. Bu kapsamda futbolunun patronu FIFA ve UEFA kulüp ve milli takımlar turnuvalarında önemli değişikliklere gidip takım ve maç sayılarını artırdılar. Bu durum öyle bir zaman darlığı yarattı ki, Benchmarking ekibinin yaptığı bir araştırmaya göre3, üst düzey liglerde oynayan bir oyuncu vaktinin %80'inden fazlasını futbola ayırmak durumunda kalırken, özel yaşamlarına ve olası sakatlıklara ayırdıkları zaman çok sınırlı kalıyor.
Aşırı maç sayısı ve artan seyahat yükleri, elit futbolcuları sakatlanma ve tükenmişlik riskiyle karşı karşıya bırakıyor.
Finansal Futbol Oyuncuyu Robota Dönüştürmek İstiyor
Günümüz futbolu tamamen finansallaşarak kar maksimizasyonuna odaklandı. Bu durum aslında UEFA ve FIFA ortaklığının futbolu kendi açgözlülükleri doğrultusunda nasıl parasallaştırdığının da bir göstergesi. Bu amaçla kulüp futbolu özellikle ön plana çıkartıldı. Parasal getirinin en önemli kaynağı konumundaki kulüp futbolu sadece yüceltilmekle kalınmadı, kulüplerin maç sayısı da artırılarak, daha az maç sayısı ile devam eden turnuvalar lig usulüne dönüştürüldü.
Maç sayısı arttıkça, oyuncuların kulübe olan taahhütleri de artmaya başlıyor ve bu durum oyuncular üzerinde ciddi bir stres birikimine neden oluyor. Özellikle, futbolcuların maç takvimlerinde meydana gelen sıkışıklıklar, bu maçların ara vermeksizin devamını zorunlu kılıyor; oyuncular yeterince dinlenmeden sıkışık maç trafiğine çıkmak durumunda kalıyor. Bu yoğunlaştırılmış maç trafiğinin yeşil sahalara yansıması ise sakatlık oluyor.
Üst düzey hedefli kulüplerde oynayan oyuncuların yükleri ise çok daha fazla. Örneğin, Real Madrid, 2023/24 sezonunu hem La Liga'yı hem de UEFA Şampiyonlar Ligi'ni kazanarak, toplamda oynanan 55 rekabetçi maçla zirvede tamamladı. UEFA Şampiyonlar Ligi'nin yenilenmesiyle birlikte, FIFA Kulüpler Dünya Kupası ve yeni formatlı FIFA Kıtalararası Kupa ile birlikte, oynadığı maç sayısı 2024/25'te 65’e çıktı. Yani, Real Madrid’de elit bir oyuncu sakatlanmadan bir sezon içinde 65 maç oynamak zorunda kaldı.4 Bu, bir önceki sezon maç sayısında %18’lik bir artışı ifade ediyor.
Yine, 2024-25 sezonunda UEFA şampiyonlar Ligi’ni kazanan ve şimdilerde ABD’de Kulüpler Dünya Kupası’nda mücadele eden PSG’nin bu sezonda oynadığı toplam maç sayısı (Fransız Lig1 34 maç; UEFA şampiyonlar Ligi 17 maç, UEFA Süper Kupası 1 maç, Fransa Kupası 6 maç, Fransız Ulusal Süper Kupası 1 maç, Kulüpler Dünya kupası 4 maç -finale kadar giderse maç 7 maç) olmak üzere toplam 66 maç olacak.5 Geçen sezon PSG’nin oynadığı toplam maç 5sayısı 53 idi. Yani, PSG bir önceki sezona göre 2024-25 sezonunda %25 daha fazla maç oynamış. Bu maçlara resmi olmayan maçları eklemiyorum.
Ayrıca, oyuncularının birçoğunun kendi ulusal takımlarının da önemli oyuncuları oldukları düşünüldüğünde, bu oyuncuların çok daha fazla maça çıkmak durumunda kalacak
Oyunun Durması, Para Kaybetmek Anlamına Geliyor
Oyunun durması, para kaybetmek anlamına geldiği için hedef beklentisi yüksek kulüplerde oynayan üst düzey oyuncuların stres ve iş yükleri ise diğer meslektaşlarına göre daha da ağır seyrediyor. Bu zorluklar olası sakatlıklarda iyileşme için ilave zaman gereksinimi doğurmasına karşın, artan maç trafiği ve daha fazla günlük antrenman, iyileşme için ilave süreye çok izin vermiyor. Bu da tedavi süresini uzatıyor. Uzayan tedavi süresi ise kulüp maliyetlerini artırıyor.
Sezon öncesi ve sonrası kulüplerin ekonomik amaçlı ulusal ve uluslararası turları, özellikle sezon dışı müsabakaların yer aldığı yıllarda sezon dışı iyileşme süresini daha da aşındırıyor. Özellikle seyahatler, iyileşme sürecini olumsuz etkiliyor.
Kulüp futbolunun yanı sıra, oyuncuların milli takım görevlerini de bu kapsamda değerlendirmek doğru olur. Örneğin Manchester United’da oynayan Portekizli Bruno Fernandes, 2022/23 sezonunda kulüp ve milli takım fikstürleri de dahil olmak üzere tüm kulüp ve milli takım müsabakalarında 70'in üzerinde maç oynadı. Bruno Fernandes’in katlandığı iş yükü ve stresi, elit oyuncuların karşılaştığı genel durumu yansıtıyor.6
UEFA ve FIFA işbirliği futbolu durmayan bir oyuna dönüştürdü. Buna en çarpıcı örneklerden birisi olarak, üst düzey mücadelenin verildiği Avrupa liglerinin henüz bitmesine karşın, FIFA’nın ABD’de kulüpler dünya kupasını organize etmesini verebiliriz.
Sonuç
UEFA ve FIFA daha fazla para kazanma hırsı uğruna, futbolun doğal yapısına müdahale ederek, oyunu sakatlıyor. Daha fazla maç oynatma hevesi, oyuncu sakatlıklarının artmasına yol açıyor. Bu, içinden çıkılması zor bir paradoks olarak görünüyor.
Elit oyuncuların zamanların neredeyse %80’inden fazlasını futbola ayırmak zorunda kalmalarının temel nedeni ise daha sıkışık maç trafiği…
UEFA ve FIFA daha çok para kazanmanın yolunun daha fazla maç yapmaktan geçtiğini kavramış durumda. Bu amaçla bu kuruluşlar, maç yoğunluklarını turnuvalarda sürekli değişiklik yaparak artırıyorlar. Ama ne yazık ki, bu gelişme sürdürülebilir olmaktan uzak.
Statların arenaya, oyuncuların ise modern gladyatörlere dönüştüğü günümüz finansal futbol yapılanmasında artan maç yoğunluğu, oyuncu sağlığını tehlikeye atan en önemli risk faktörü olarak karşımıza çıkıyor.
UEFA şimdi oyuncu sağlığına olumsuz etki eden yükleri yeniden tanımlayarak, sakatlıkları önlemeye yönelik bilimsel çalışmalar yapabilmenin yolunu arıyor. Bu kapsamda futbolcu ve kulüplerin mesleki üst örgütlenmelerinin de desteğini alarak bu süreci kendi çıkarlarının maksimizasyonu doğrultusunda geliştirmek istiyor.
Paranın tek belirleyici olduğu güzel oyunda UEFA kendi geleceği için, oyunun geleceğini riske etmekten çekinmiyor. FIFA da maalesef aynı yolu izliyor. ABD’de devam eden FIFA Kulüpler Dünya Kupası’nın Avrupa’da gece izlenmesi için Haziran sıcağında gündüz maçları oynatılıyor. Ne yazık ki, buna ne oyuncular ne de oyuncu mesleki üst kuruluşları ses çıkartamıyor. İşin kötüsü bu gidişe dur diyebilecek bir kimse de yok.
Oyunu ve oyuncuyu sakatlama pahasına bu durum bugün itibarıyla, UEFA ve FIFA’yı memnun edebilir ama sürdürülebilir değil. Tüm bunlara karşın UEFA’nın böylesi bir çalışmayı başlatmak zorunda kalmasına da bugün için “hiç yoktan iyidir” diyelim.
1 https://www.transfermarkt.com.tr/mauro-icardi/verletzungen/spieler/68863
2 Para Sayesinde Futbol Durmayan Oyuna Dönüştü, Sakatlıklar Arttı! Tuğrul AKŞAR, 9 Aralık 2024 , haberler-makaleler/genel/122-tugrul-aksar/6203-oyuncu-sakatlklar-futbol-ve-sakatlk-real-madrid-.html">https://www.futbolekonomi.com/index.php/haberler-makaleler/genel/122-tugrul-aksar/6203-oyuncu-sakatlklar-futbol-ve-sakatlk-real-madrid-.html
3 https://www.footballbenchmark.com/library/the_price_of_non_stop_play
_how_football_schedule_risks_players_and_clubs
4 https://www.transfermarkt.com.tr/real-madrid/spielplan/verein/418
5 https://www.transfermarkt.com.tr/fc-paris-saint-germain/spielplan/verein/583/saison_id/2024
6 Para Sayesinde Futbol Durmayan Oyuna Dönüştü, Sakatlıklar Arttı! Tuğrul AKŞAR, 9 Aralık 2024 , https://www.futbolekonomi.com/index.php/haberler-makaleler/genel/122-tugrul-aksar/6203-oyuncu-sakatlklar-futbol-ve-sakatlk-real-madrid-.html