"Kamunun kişi ve bina kayıt sistemleri entegre edilmeli"
Kamu bilişim uzmanları, depremden etkilenen illerde arama kurtarma çalışmalarını kolaylaştırmak için kamu kişi ve bina kayıt sistemlerinin entegre edilmesini önerisinde bulunuyor.
MEHMET KAYA / ANKARA
Yaşanan deprem felaketinin ardından, gerek bölgede oluşan yüksek hasar, gerekse büyük nüfus hareketlerinin etkilerinin azaltılması, sorunların çözümü için çalışmalar sürüyor. Hatta yaklaşan seçimlerde, bölge halkının nasıl oy kullanacağı yönünde arayışlar da gündeme gelmeye başladı.
EKONOMİ’ye bilgi veren kamu bilişim uzmanları, Türkiye’nin bu konuda yeterli bilgi altyapısına sahip olduğunu ancak bunların entegre kullanımında bazı sorunların gözlendiğini bildirdiler. Vatandaşların TC kimlik numarası almasıyla başlayan ve MERNİS uygulamasıyla öne çıkan, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt sisteminde büyük oranda sonuca ulaşıldı. Ancak bu sistemi tam uygulanabilir hale getirecek olan Bina Kimlik Sistemi yüzde 100 tamamlanamadı.
Türkiye’de, vatandaşların kimlik numaraları ile kamusal açıdan sayısal izlenebilirliğinin sağlanmasının ardından, tüm yapıların sayısal olarak izlenmesi için MAKS Mekansal Adres Kayıt Sistemi Projesi geliştirildi. Bu proje ile daha önce çeşitli kuruluşlarca denenmiş ancak tam başarıya ulaşamamış projelerin de sonuçlandırılması amaçlandı. MAKS, sadece isim ve bilgi değil, koordinat sistemiyle birlikte çalışabilir olduğu için, herhangi bir yapının metinsel bilgilerine ulaşılamasa da koordinat yoluyla tam kayıtlarına ulaşma yeteneğini de kazandırıyor.
Her türlü veri, sistemlerin entegrasyonuyla üretilebilir
EKONOMİ’ye bilgi veren konuya yakın kaynaklar, özellikle bina kimlik sistemiyle sistemin büyük oranda başarıya ulaştığının altını çizdiler. Ancak vatandaşlık numarası ile işleyen MERNİS kapsamında işleyen TÜİK merkezli Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS), İçişleri Bakanlığı merkezli Adres Kayıt Sistemi ile bina eşleştirmesi tam olarak hayata geçirilemedi. Uzmanlar, zaman zaman seçim dönemlerinde gündeme gelen, park ya da bina olmayan yerlerde ya da bir adreste çok sayıda kişinin seçmen kaydının gözlenmesi durumlarının bu sistemlerin entegre olmamasından kaynaklandığını vurguladılar. Yüksek Seçim Kurulu, seçmen kütüklerini oluştururken, bu bilgileri adrese dayalı olarak kayıtlı bilgi olarak alıyor. Kimlik, adres ve bina kayıtları anlık ya da kısa süreli olarak sürekli güncellenen bir entegre yapı olarak işlemiyor.
Mevcut durumda koordinatlara ve bina kimliğine dayalı sistemin sahada yüzde 5 ile 8 arasında sapma verdiği belirtiliyor. Kaynaklar projenin ilerlemesi nedeniyle bu sapmanın daha az hale gelmesinin de olası olduğunu belirtiyor. Sapmaya rağmen bina kimlikleri büyük bir oranda işliyor.
Deprem için özel çalışma yeterli
Bilgi veren yetkililer, “her binada, ne kadar bağımsız bölüm var, ne kadarı hangi amaçla kullanılıyor ve her binada kaç kişi yaşıyor ve bunlar kimler” sorusunun yanıtı için MAKS ile diğer nüfus ve adres sistemlerinin entegre hale getirilmesinin yeterli olacağını vurguluyor. Özellikle depremle ilgili verilerin net olarak işlenmesi ve takibi açısından bu sistemin entegresinin mutlaka yapılması gerektiğini vurguluyor. Depremin ilk anlarında yaşanan karmaşanın ve hem insan, hem de bina olarak kayıpların ölçülmesine yönelik büyük oranlı, kesine yakın bilgilerin bu sistemler üzerindeki özel çalışmayla yapılabileceği vurgulanıyor. Sadece deprem değil, deprem sonrası bölgedeki çalışmalar ve ileride bu türden verileri kullanarak üretilecek her türlü bilgiyle çeşitli hizmetlerin sunulmasının olası olduğu vurgulanıyor. Örneğin, deprem sonrası göç eden kişilerin seçimlere nasıl katılacağı yönünde bir plan henüz açıklanmadı ancak bu kişilerin seçim dışı bırakılması yerine oluşturulacak bir kayıt sistemiyle özel olarak oy kullanmaları sağlanabilecek. Kamuda sayısallaşma için süreçlerin uzun süredir devam ettiğini vurgulayan konuya yakın kaynaklar, kamu kurum ve kuruluşları arasında yeterli ve kapsamlı koordinasyon olmaması veya kurumsal yeterlilik sorunları nedeniyle gerçekte var olan verilerin dahi etkin kullanılamamasının endişe kaynağı olduğunu vurguladılar.