Türkiye'nin "stratejik ortak" olduğu Üç Deniz Girişimi neden önemli?
Türkiye, Orta ve Doğu Avrupa'da enerji, ulaştırma ve dijitalleşme alanlarındaki altyapı eksikliklerinin giderilmesi hedefiyle Baltık, Adriyatik ve Karadeniz ülkelerinin başlattığı "Üç Deniz Girişimi"nde "Stratejik Ortak" olarak yeni bir rol üstlendi. Peki Üç Deniz Girişimi nedir ve neden önemlidir?
Polonya ve Hırvatistan öncülüğünde 2015 yılında kurulan Üç Deniz Girişimi, Baltık, Adriyatik ve Karadeniz’i birbirine bağlayan kuzey-güney ekseninde, ulaşım ve enerji altyapısındaki eksiklikleri gidermeyi amaçlıyor. Türkiye, Üç Deniz Girişimi’nin 10. Zirvesi’nde "Stratejik Ortak" statüsü kazandı.
Üç Deniz Girişimi nedir?
Peki Üç Deniz Girişimi nedir ve neden önemlidir? BBC Türkçe derledi.
Rusya’nın Ukrayna’ya ait Kırım’ı işgal ve ilhak etmesinin ardından hayata geçirilen Üç Deniz Girişimi, tamamı Avrupa Birliği üyesi olan Avusturya, Bulgaristan, Çekya, Estonya, Hırvatistan, Letonya, Litvanya, Macaristan, Polonya, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan’ı aynı platformda bir araya getiriyor.
Uluslararası kuruluşlara iş birliği zemini hazırlıyor
Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin altyapı ve bağlantısallığını güçlendirmeyi hedefleyen Üç Deniz Girişimi, yalnızca katılımcı ülkelerle sınırlı kalmayıp, "stratejik ortaklar" ve "ortak katılımcılar" statüsüyle diğer ülkeler ile uluslararası kuruluşlara da iş birliği zemini sunuyor.
Polonya'daki zirveye Türkiye'den Ulaştırma Bakanı katıldı
AB Komisyonu, ABD, Almanya ve Japonya stratejik ortaklar arasında yer alıyor. Türkiye ve İspanya da 28-29 Nisan zirvesinde alınan kararla stratejik ortaklar arasına girdi.
Karadeniz ülkeleri Ukrayna ve Moldova ise ortak katılımcı olarak platformda yer alıyor.
Arnavutluk ve Karadağ da son düzenlenen zirveyle ortak katılımcılar arasına girdiler.
Üç Deniz Girişimi Zirvesi, Varşova'daki Kraliyet Kalesi'nde düzenlendi. Zirveye Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda başkanlık etti.Polonya'da düzenlenen zirveye Türkiye'den Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu katıldı.
"Bağlantısallık açısından önemli"
Türkiye, 2024'te Litvanya'nın başkenti Vilnius'ta düzenlenen zirveye özel konuk olarak katılmıştı. Bu zirvelerde, siyasilerin yanı sıra özel sektörün de etkileşim gösterebildiği iş forumları da gerçekleştiriliyor.
Dışişleri Bakanlığı kaynakları, stratejik ortaklık sayesinde Türkiye'nin enerji, ulaştırma ve dijital altyapı alanlarına odaklanan projelerde iş birliklerini çok taraflı bir platforma taşıyabilecek.
Dünyada değişen jeopolitik dengeleri ve ticaret yollarındaki yeni arayışları Doğu-Batı bağlantısallığı kapsamında kendisi için önemli bir avantaj olarak gören Türkiye, Orta Koridor ve Kalkınma Yolu Projesi'ni öncelik olarak değerlendiriyor.
Türkiye'nin Üç Deniz Girişimi'ne stratejik ortak olarak girmesinin bağlantısallık açısından da önemi olduğu değerlendiriliyor.
Türkiye'nin bu girişim kapsamında ekonomik büyüme, yeni altyapı yatırımları ve enerji güvenliği konularına öncelik verdiğini belirten kaynaklar, Ukrayna'nın yeniden imarı ve altyapısının iyileştirilmesi de Üç Deniz Girişimi'nin ana gündem maddeleri arasında yer alacak.
Türkiye'nin özellikle altyapı projelerinde deneyimi bulunan özel sektör açısından da Üç Deniz Girişimi ortaklığının yeni fırsatlar sağlayabileceği belirtiliyor.
Ukrayna'nın imarı ve güvenliği de gündemde
Karadeniz'den komşuluk ilişkisi bulunan Türkiye ve Ukrayna arasındaki ilişkiler, özellikle 2014'te Kırım'ın işgal ve ilhakı ile 2022'de Rusya'nın başlattığı topyekün savaş sonrasında giderek güçlendi ve stratejik düzeye çıktı.
Ankara, savaşın sona ermesinin ardından Ukrayna'nın yeniden imarı başta olmak üzere birçok projede yer almak isteğini dile getirdi. Türkiye, bir anlaşma olması durumunda Ukrayna'nın talep ettiği güvenlik garantilerinin uygulanması açısından da önemli bir bölge gücü olarak değerlendiriliyor.
Üç Deniz Girişimi zirvesi sonrasında yayımlanan ortak bildiride Ukrayna konusu hem hem ekonomik hem de güvenlik bağlamında ele alındı.
Bildiride güvenlik anlamında önemli risklerle karşı karşıya olduğu belirtilerek askeri mobilitenin sağlanabilmesi için fiziki ulaştırma projelerinin önemine yer verildi.
Bildiri, özellikle Baltık ve Karadeniz bölgesinde güvenlik ortamının giderek bozulduğu uyarısını yaparken, Üç Deniz Girişimi ülkelerinin risklere yanıt vermek amacıyla diyalog halinde kalmaya devam edeceklerini kaydetti.
Türkiye Via Carpatia'da yer alıyor
Kuzey-Güney eksenindeki fizik ve dijital ulaştırma ile enerji altyapılarındaki eksiklikleri gidermek amacıyla Üç Deniz Girişimi kapsamında toplam 143 proje yürütülüyor.
Üye ülkeler ve Moldova ile Ukrayna topraklarında yaşama geçirilen projelerin toplam yatırım büyüklüğü 111 milyar euro olarak hesaplanıyor.
Bu bölgede 2030'a kadar ulaştırma alanında 290 milyar euro, enerjide 88 milyar euro ve telekomünikasyonda 160 milyar euro altyapı yatırımı ihtiyacı olduğu tahmin ediliyor.
Türkiye de Üç Deniz Girişimi'nin önemli projelerinden biri olan Via Carpatia olarak bilinen Karpatlar Yolu'nda yer alıyor.
Otoyol, Litvanya'nın Klaipeda Limanı'ndan (Polonya, Slovakya, Macaristan, Romanya, Bulgaristan'dan sonra) Selanik Limanı'na ve buradan İstanbul'a uzanıyor.
