Algoritmik sağırlık yayılıyor

YZ çağında “duymak” iletişim değildir. Algoritmik sağırlığı yenmenin yolu, bağlamı anlamaktan geçer. Dinlenmeyen sözü kimse hatırlamaz. Söz konusu sağırlık artık tıbbi değil; dijital…

Bugünlerde çoğu kişi, “beni kimse anlamıyor” diye yakınıyor. Aynı dili konuştuğumuz hâlde neden bu kadar az anlaşılıyor, hiç düşündünüz mü? Cümlelerimizi insanlar kadar makineler de okuyor. Ama ne insanlar ne sistemler bizi gerçekten anlıyor. Çünkü çağın görünmeyen salgını: algoritmik sağırlık…

Sistemler sesimizi alıyor, veriye çeviriyor, yanıt üretiyor ama ne söylediğimizi değil, neye benzediğini yorumluyor. İnsan da öyle: duyar gibi yapıyor ama işitmiyor. Cevap yerini otomatik tepkilere bırakıyor. Karşındaki sözüne değil, tahmin ettiği kalıba tepki veriyor: Protokolleşmiş diyalog.

ANLAŞILMADAN ÖNCE ANLAMAK GEREKİR

Bazı şeyleri anlatmak zor… Hele ki artık anlamaya değil, etiketlemeye şartlandığımız bir çağdaysak… Bugün birçok insanın asıl derdi konuşulmamak değil, konuşmasının anlamlandırılamaması. Tıpkı YZ sistemlerinde olduğu gibi; cümle doğru ama bağlam eksik. Bu yüzden “algoritmik sağırlık” diyoruz.

İçten gelen bir “iyiyim” ifadesi bile, sistem için düz metin. Karşındaki seni modellemiyor, sadece seni sınıflıyor. YZ çağında artık ses var ama yankı yok. Dinlemek yerine tahmin ediyoruz. Duyuyoruz ama anlamıyoruz. Çünkü kodlar konuşmayı öğrendi ama suskunluğu okumayı öğrenemedi.

2 SORU 2 CEVAP / Stratejiye dair…

Algoritmalar duyar ama anlar mı?

Algoritmalar duyar. Hatta kusursuzca kaydeder. Ama bağlamı, niyeti, alt metni algılayamaz. Göz teması, ses tonundaki çatlak, nefesin ritmi… Bunları veri sanmaz. Oysa gerçek iletişim, tam da buralarda kurulur. İnsan da neredeyse öyle... Otomatik cevaplarla yaşıyoruz. Anlamı kaybettik.

Nitelikli iletişim çözümü nedir?

“Bağlam katmanı” oluşturmaktır. Sadece ne söylendiğini değil, neden söylendiğini anlamaya çalışmak. Gerek insani iletişimde gerekse YZ tasarımında anlamı merkeze almak. Dinlemeden anlaşılmayı beklemek, susmaya mahkûm eder. En değerli meziyeti; pür dikkat dinleyebilmek…

NOT/DUYMAK BAŞKA, ANLAŞILMAK BAŞKA

Konuştuğumuz hâlde iletişim kuramıyoruz çünkü hepimiz kendi algoritmalarımıza gömülmüş durumdayız. Sosyal medya bunu hızlandırıyor, yapay zekâ pekiştiriyor. Karşımızdaki bizi dinlemiyor, sadece tepki veriyor. Bu iletişim değil; tepkisel senaryo yürütmesi. Anlatamayan susuyor.

YZ LÜGATI

Algoritmik Sağırlık; Veriyi işleyen ama anlamı, niyeti ve duyguyu algılayamayan dijital iletişim biçimi

Protokolleşmiş Konuşma; Gerçek bağlamdan kopmuş, sadece kalıp yanıtlarla yüzeysel iletişim

Bağlam Katmanı; Yalnız söylenen değil, neden ve nasıl söylendiğini dikkate alan yorumlama düzeyi

Dijital Yankı Boşluğu; Sözün anlamını bulmadan tekrarlanana ve cevapsız kalan etkileşim ortamı

Tepkisel Senaryo Yürütmesi; Karşıdakinin ne dediğine bakmadan, önceden kurgulanmış yanıtlama