Algoritmik Tünel Sendromu

Şeref OĞUZ
Şeref OĞUZ ÖNERİ - YORUM

Yapay zekâ çağında hedefe kilitlenmek değil, kapsamı görebilmek marifet. Işık odaklı yönlenme, gölgede kalan insanı unutturmamalı. Bu yüzde ışığa değil, yolun bütününe bakmalı

YZ destekli dünyada yönümüzü belirlemek, çoğu zaman bir “tünel vizyonu”yla yol almaya benziyor. Hepimiz teknolojinin sunduğu ışığa odaklıyız. Otomasyonakıllı karar sistemleriveri temelli yönetişim… Ancak tünelin ucuna kilitlenen gözler, çeperdeki gölgeleri artık göremiyor.

Yani ışığı seçiyoruz ama yansımayı kaçırıyoruz. Bu çağda dijitalleşmek yetmiyor. Aklı da dijitalleştiriyoruz. Fakat gözümüz YZ ile optimize edilmiş hedefteyken, sistemin dışladığı insanı, etkilediği sosyal dokuyu, hatta kararların algoritmik önyargılarla nasıl şekillendiğini göremiyoruz.

Yeni olan daima doğru mudur?

Teknoloji körlüğü, yalnızca cihazlara değil, zihinsel modellere de sirayet ediyor. Her YZ entegrasyonu, bir kültürel refleksi bastırabilir. Her yeni sistem, bir değeri dışlayabilir. Bu yüzden algoritmik tünel sendromu, sadece dijital bir sapma değil; kavramsal daralma sorunudur.

Birçok kurum, “sisteme uyduk” diyerek aslında eleştirel düşünceyi rafa kaldırıyor. Her şey YZ ile çözülecek gibi düşünmek, sorunları görmezden gelmenin yeni bahanesi oluyor. Oysa sistemden çok, sistemi kullanan bilinç belirleyicidir. Ve tünel vizyonu, bilinci daraltan en tehlikeli optik illüzyondur.

2 SORU 2 CEVAP / Tünel sendromu stratejisine dair…

Yeni teknolojiler hep mi faydalıdır?

Hayır. Her yenilik, iyileştirme değildir. Her algoritma, adil değildir. Yenilik, bağlamla değerlidir. Özellikle YZ sistemleri, “ne sunduğundan” çok, “kimi dışladığıyla” ölçülmelidir.

Neyi sorgulamalıyız?

Her yeni sistemin önce “etkisini” değil, “etkilenenini” sorgulamalıyız. Kim dışarda kalıyor? Hangi değer bastırılıyor? Hangi yetenekler köreltiliyor? Soruyu değiştirmeden yanıtın yönü değişmez.

not/Teknoloji oburlarına yapay zekâ diyeti

Görsellik artıyor ama sezgi köreliyor. İş süreçleri kısalıyor ama iletişim sığlaşıyor. Her şeyi kodlamak, anlamı dışlamak değildir. Şirketler veri akışına milyonlar yatırıyor ama o veriyi kullanacak insanları eğitmiyor. Bugün IRPCRMLLM gibi sistemler kuruyoruz. Ama bu kısaltmaların anlamını bilmeden…

YZ LÜGATI

Algoritmik Tünel Sendromu: Sistemin hedeflediğine odaklanıp dışsal ve insani boyutu ıskalamak

Işığın Kararttığı Alanlar: Görünürlük artarken farkındalık azaldığı, dikkat dışı kalan alanlar

Kavramsal Daralma: Teknolojinin sunduğu çerçevenin dışına çıkamamak

Algoritmik Önyargı Körlüğü: YZ’nin ürettiği hatalı eğilimleri sorgulamadan kabullenme

YZ Diyeti: Aşırı teknoloji tüketimini dengelemek için bilinçli, insani odağa dönüş

 

Henüz bu içeriğe yorum yapılmamış.
İlk yorum yapan olmak ister misiniz?
Yorum yapmak için tıklayınız
Yazara Ait Diğer Yazılar Tüm Yazılar
Kodlu Tükeniş Çağı 17 Temmuz 2025
Dijital Zekâ Envanteri 08 Temmuz 2025