Reel kesim hem yakınıyor, hem gidişat iyi diyor!

✔ Reel kesim güven endeksi iki yıl aradan sonra yeniden 100'ün altına indi. 2020'de pandemi vardı, ya şimdi?

✔ Endeksi oluşturan neredeyse tüm sorulara olumsuz yanıt veren reel sektörün, genel gidişatı ise olumlu bulması ilginç bir çelişki...

Merkez Bankası’nın reel sektör kuruluşlarını kapsayan bir anket çalışması var; iktisadi yönelim anketi. Bu anketten de reel kesim güven endeksi oluşturuluyor. Merkez Bankası bu çalışmanın amacını şöyle izah ediyor:

“İktisadi yönelim anketinin amacı, imalat sanayinde faaliyet gösteren işyeri yöneticilerinin, yakın geçmişe ilişkin değerlendirmelerinin, mevcut duruma ilişkin görüşlerinin ve geleceğe yönelik beklentilerinin izlenerek, imalat sanayinin kısa dönemdeki eğilimlerini yansıtacak göstergelerin üretilmesidir.”

Reel kesim güven endeksi, imalat sanayindeki işletmelerin sekiz soruya verdikleri yanıtların aritmetik ortalamasıyla oluşuyor. İşletmelere her ay 22 soru soruluyor, üçer aylık dönemlerde ek sorular gündeme geliyor. Tüm sorular sekiz başlık altında toplanıyor. Yani endeks, bu sekiz soruya verilen yanıtlarla oluşuyor.

Merkez Bankası dün eylül ayının sonuçlarını açıkladı. Reel kesim güven endeksinin uzun bir aradan sonra 100’ün altına indiği görüldü. Eylül ayının endeksi 99.9 oldu.

Reel kesim güven endeksinde sorulara “arttı-azaldı, artacak-azalacak” gibi yanıtlar veriliyor. Olumlu ve olumsuz yanıtlar toplanıyor, olumsuz eksi olduğu için düşülmüş oluyor ve sonuca 100 eklenerek denge değeri bulunuyor.

Bir örnek verelim:

Son üç ayda alınan toplam sipariş miktarı arttı diyenlerin oranı yüzde 20.2, aynı kaldı diyenler yüzde 54.4, azaldı diyenler yüzde 25.4. Arttı diyenlerle azaldı diyenlerin farkı (20.2-25.4) eksi 5.2. İşte eksi 5.2’ye 100 ekleniyor ve denge değeri 94.8 olarak bulunuyor.

Bu şekilde hesaplanan sekiz sorunun denge değerinin aritmetik ortalaması da reel kesim güven endeksini veriyor.

Bu uzun ve teknik açıklamaya niye mi gerek duydum... Bir çelişkiye vurgu yapmak için...

Tabloda olumsuz gidişe vurgu yapmak için sarı ile işaretlediğim sorulara bakın! Bu soruların tümüne verilen yanıtlar, ağustosa göre bir kötüleşmeye işaret ediyor. Stok azalması ters işaretlendiği için bu da aslında olumsuz bir durum yaşandığını gösteriyor.

Öyle ki reel sektör kuruluşları her anlamda durumun iyi olmadığını dile getirmiş. Bir tek sabit sermaye yatırım harcaması için durumun iyi olduğu ifade edilmiş.

Genel gidişat iyi!

Ama daha önemli bir başka soru var:

“Sanayi dalınızdaki gidişat konusunda bir ay öncesine kıyasla görüşünüz?”

Şimdi hem mevcut durumdaki sipariş azalmış, hem gelecek üç aydaki sipariş beklentisi olumsuza dönmüş; gelecek üç ayda daha az üretim bekleniyor, aynı şekilde istihdamda azalma tahmini var.

Böyle bir durumda sanayi dalındaki genel gidişata ilişkin görüşün de olumsuz olması beklenir, değil mi...

Tam tersine reel sektör kuruluşları bakın genel gidişatla ilgili olarak nasıl bir tablo çizmiş...

Katılımcılardan daha iyimser olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 4.7’den yüzde 6.9’a yükselmiş. Ağustosta yüzde 70.3, eylülde yüzde 70.7 durum aynı demiş. Daha kötümser olduğunu belirtenlerin oranı ise yüzde 25’ten yüzde 22.4’e inmiş.

Sonuçta genel gidişat denge değeri 79.7’den 84.5’e yükselmiş.

Tabloya bakıyoruz; üst taraf tümüyle negatif, alt tarafta ise yalnızca iki kalem pozitif. Son kalem de, tüm çalışmanın özeti gibi.

Sizce de bir tuhaflık yok mu?

Ya da acaba reel sektör temsilcileri bu ankete işlerinin yoğun bir saatinde mi yanıt verdi?

REEL KESİM GÜVEN ENDEKSİ YENİDEN 100’ÜN ALTINDA

Endekste tam anlamıyla bir iç tutarlılık yoksa da eldeki malzeme bu! Yıllardan beri uygulanmakta olan endeksin ortaya koyduğu sonuçları kullanmak durumundayız.

Reel kesim güven endeksi 99.9 ile kritik sayılabilecek bir eşiğin altına inmiş oldu. Endeks daha önce son olarak 2020’nin mart, nisan, mayıs ve haziran aylarında 100’ün altına inmişti. Ama o ayların bir mazereti vardı; pandemi yüzünden adeta hayat durmuştu, değil sanayi üretimi.

Peki şimdinin gerekçesi ne, reel sektörde yüzler niye asık?

İşler kötü gidiyor, bu çok somut bir gerçek. Sanayide çarklar giderek daha yavaş dönüyor. TÜİK'in açıkladığı veriler gösteriyor ki sanayi üretiminde durum iyi değil. Üstelik açıklanan üretim verileri temmuz ayına ait.

Reel kesim güven endeksi ise sanayi üretiminin nasıl seyredeceğine ilişkin en öncü gösterge ve işaretler tatsız. Reel kesim güven endeksine bakarak sanayi üretiminin en azından ağustos ve eylülde de pek iyi gelmeyeceğini söylemek falcılık olmaz.