Geçtiğimiz günlerde İtalya ve Yunanistan’ın Uluslararası Tasarımların Korunması konusundaki 1999 Geneva anlaşmasına katılması ile daha önce yapılan 1960 Hague anlaşmasında yer alan tüm Avrupa Birliği ülkeleri Geneva anlaşmasına da katılmış oldu. Bu haberi duyurduktan sonra konunun yabancısı olan kişilere ışık tutmak üzere tasarımların uluslararası korunması konusuna değinmek istedim.
Uluslararası Korumanın Kapsamı
Tasarım başvuruları hangi ülkede yapıldı ise o ülkede koruma sağlamaktadır. Yani Türkiye’de yapılan bir tasarım başvurusu yalnızca Türkiye’de taklitlerin önlenmesini sağlar. Tasarımınızı yurtdışında korumak isterseniz ya doğrudan ülke ofislerine ya da biraz daha kolaylık sağlaması yönünden tercih edilen uluslararası başvuru sistemlerine yönelebilirsiniz.
Tasarım başvurularının uluslararası koruması için bazı anlaşmalar yapılmış ve başvuru sahiplerine bu anlaşmalara üye olan ülkelerin uluslararası başvurularda tercih edilebilme imkanı tanımıştır.
Tasarımların uluslararası koruması üç anlaşma ile sağlanmaktadır. Birincisi 1934 Londra Anlaşması, ikincisi 1960 Hague anlaşması ve üçüncüsü 1999 Geneva anlaşmasıdır.
Uluslararası tasarım başvurusu bahsedilen anlaşmalara üye ülkelerden belirlenenlerin seçilerek tek bir başvuru ile bu ülkelerin ulusal ofislerine tek tek başvurmak gerekmeden çok daha hızlı ve düşük maliyetli bir başvuruya imkan sağlamaktadır.
Başvuru Şartları
Başvuru için gereken şartlar şu şekilde sıralanabilir:
a) Bir sözleşmeye üye ülkelerden birinin vatandaşı olmalı, veya
b) Bir sözleşmeye üye ülkelerden birinin topraklarında ikametgah sahibi olmalı, veya
c) Bir sözleşmeye üye ülkelerden birinin topraklarında gerçek ve etkili bir endüstriyel veya ticari tesis sahibi olmalı, veya
d) Bir sözleşmeye üye ülkelerden birinde sürekli ikamet ediyor olmalıdır.
Başvuru Nasıl Yapılır?
Başvuru doğrudan Cenevre'deki Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü'ne (WIPO) yapılır. Türkiye’de olduğu gibi çoklu başvuru imkanı vardır, yani aynı başvuruya sınıfları aynı olmak üzere yüz tasarım dahil edilebilir. Resmi ücretler tasarımların sayısına, yayınlamanın hemen gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine göre ödenir.
Tasarımcıların kim olduğunun beyanı önemlidir. En azından bir ya da ikisinin belirtilmesi istenir.
Yayın Erteleme Süreci
Türkiye’de uygulanmakta olan yayımın ertelenmesi hükmü bu başvuru türünde de bulunur. Yani başvurunun yayını en fazla 30 ay ertelenebilir. Ancak uygulamalar ulusal olduğu için bazı taraf ülkelerin kanunlarında bu tarz uygulamalar olmayabilir ya da süre daha kısa olabilir. Bu konuda bir talepte bulunmadan önce ilgili ülke vekil temsilcilerinden bilgi alınması önemlidir.
Resmi İncelemeler
WIPO, başvurunun resmi gereksinimlere uygun olup olmadığını kontrol eder, özellikle resmi ücretlerin ödenip ödenmediği ve başvuru formundaki tasarımların görsel kalitesi ile ilgili kontrolde bulunur. WIPO, esastan inceleme yapmaz; örneğin yenilik eksikliği nedeniyle inceleme ve red kararı verme kısmı ulusal ofislerin görevidir.
Resmi inceleme sonrası işlem prosedürü
Resmi inceleme tamamlandıktan sonra, başvuru Uluslararası Sistemde kaydedilir ve yayınlanır. Yayın, WIPO'nun web sitesinde elektronik olarak, haftalık olarak yayınlanan Uluslararası Tasarım Bülteni'nde gerçekleşir. Yayın genellikle kayıttan altı ay sonra gerçekleşir. Yayının hemen gerçekleşmesi istenebilir. Ulusal ofislerin uygulamalarına göre de yayının ertelenmesinin istenmesi mümkündür.
Daha sonra, belirlenen ofislerin internet üzerinden yayınları kontrol edip kendilerine atanan tasarımları belirlemesi gerekmektedir.
Belirlenen ofislerin, tasarımın uygun olmadığına dair bir reddi WIPO'ya altı ay içinde bildirme süresi vardır.
Red bildirimi alınırsa ne yapılır?
WIPO, başvuru sahibini veya varsa vekilini bilgilendirir. Reddi yanıtlamak WIPO'nun görevi değildir; bu konuyla ilgili olarak ilgili belirlenen ofis ile iletişime geçilmelidir. Yani başvurular için ulusal ofislerden herhangi bir ret kararı gelmesi halinde ilgili ülkelerde vekil ataması yapılarak süreci vekil kontörlünde yürütmek gereklidir. Bu noktadan sonra başvuruların hangi ülkelerde devam edilip hangilerinde reddedileceği ulusal ofis kararlarına göre ilerler.
Uluslararası başvurunun etkileri nelerdir?
Eğer herhangi bir red bildirimi yapılmamışsa, Uluslararası başvuru, seçilen tüm ulusal ofislerde tıpkı ulusal bir tasarım başvurusu yapılmış gibi koruma sağlamaya başlar.
Uluslararası başvurunun ömrü nedir?
Üye ülkelerin koruma sürelerine göre belirlenmektedir. Sistem 5 yılda bir yenilenmek üzere minimum 15 yıl koruma sağlar. Ülkelere göre koruma sürelerine WIPO sitesinden ulaşılabilir. (https://www.wipo.int/hague/en/declarations/index.html#protection )
Türkiye’nin durumu nedir?
Türkiye’de 1999 Geneva anlaşması 2005 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu tarih itibarı ile Türkiye uluslararası başvurularda üye ülke olarak seçilebilmektedir. Ulusal koruma süresi olan 25 yıllık koruma uluslararası başvurularda Türkiye seçen başvuru sahipleri için de geçerlidir. Türkiye sisteminde yenilik incelemesi olduğundan başvurular resmi kurum nezdinde incelemeden geçmekte ve yenilik şartını sağlamıyor ise reddedilmektedir.