Üretim gücümüz ve sermaye birikti, 20 yılda dışarıya 70 milyar dolarlık yatırım yaptık

Uluslararası danışmanlık devi PwC’nin Türkiye Kıdemli Ortağı Cenk Ulu, 2023 yılı başlarında yönetim kurulu üyeleri ve uzmanlardan oluşan ekiple yaptıkları toplantıda aklından geçeni paylaştı:

- Biz bugüne kadar ülkemize gelen uluslararası yatırımlara çok hizmet verdik, vermeye de devam ediyoruz. Türkiye artık çok başarılı bir üretim üssüne dönüştü. Üretim gücü ve sermaye de birikti. Türk yatırımcı artık yumurtaları tek sepete koymak istemiyor.

Koç Holding’den Sabancı’ya, Hayat Holding’ten Yaşar’a, Tosyalı’dan Yıldız Holding’e örnekleri sıralayıp ekledi:

- Ülkemizdeki şirketlerin ikinci, üçüncü coğrafyaya yatırım yapma yolunda olduklarını görüyoruz. Bu eğilimin cirosu 150 milyon dolar ve üstünde olan şirketlerde yaygınlaştığı dikkatimizi çekiyor. Bizden hizmet almaya gelenlerden bunu anlıyoruz.

Bu değerlendirmelerin ardından beklediği araştırma konusunu açtı:

- Bu yıldan itibaren, “Yurt Dışı Yatırımları Araştırması” yapalım. Raporumuzu paydaşlarımızla ve kamuoyuyla paylaşalım.

Geçen hafta PwC Türkiye’nin İstanbul’daki merkez ofisinde Cenk Ulu ile buluştum. Karşısındaki büyük ekranı açtı:

• Yurt Dışı Yatırımları Araştırması – Aralık 2024

Araştırmanın ilkini Kasım 2023’te EKONOMİ Gazetesi’nin Sapanca’da PwC Türkiye işbirliği ile düzenlediği“Dönüşen Liderlik Zirvesi”nde açıkladıklarını anımsattı:

• 2024 yılındaki araştırmamız Aralık ayında tamamlandı. Araştırmaya baz oluşturan ankete 59 firmayı temsil eden 130 yönetici ve şirket ortağı, sahibi katıldı.
• Söz konusu firmaların yüzde 64’ünün cirosu 250 milyon doların üzerinde. Ankete katılan firmaların yüzde 62’sinin yurt dışında 5 milyon doları aşan yatırımı var.

Araştırmanın, “Türkiye’den Yurt Dışına Yatırımların Genel Görünümü” başlıklı bölümünde son 20 yıllık veriler ortaya konuldu:

• Türkiye’de yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin yurt dışına yaptıkları doğrudan yatırımlarda artış trendi devam ediyor.
• Merkez Bankası’nın Ödemeler Dengesi verilerine göre, 2005-2014 yıllarını kapsayan 10 yıllık dönemde yıllık ortalama 3 milyar dolar Türkiye’den yurt dışına doğrudan yatırıma gitti.
• 2015-2024 yıllarını kapsayan 10 yıllık dönemde bu rakam yıllık ortalama 4 milyar dolara yükseldi.
• İncelenen ilk 10 yıllık dönemde yurt dışına yatırımların yüzde 58’ini sınai sektörler, yüzde 41.5’ini hizmetler oluşturdu.
• 2015-2024 döneminde ise teknolojik gelişmelere paralel olarak hizmetlerin payı yüzde 59’a çıktı, sınai sektörler yüzde 41’e indi.

Cenk Ulu ile sohbet sürerken araştırmadaki yıllık ortalama verileri baz alarak 20 yıllık yurt dışı yatırımların toplamını hesapladım:

• 70 milyar dolar…

Ulu, bu genel veriler ışığında şu görüşünü paylaştı:

- İhracatımızın büyüme temposu yavaşladı. Ayrıca, dünyanın artık düşünülen anlamda “global”leşmesi mümkün olmayacak. Bu durumda farklı ülkelerde, farklı coğrafyalarda üretime yönelmek gerekiyor.

Araştırmadan 2024 yılının ilk 10 aylık verisine dikkat çekti:

- Türkiye’den yurt dışına giden yatırımların 10 aylık büyüklüğü 5.4 milyar doları buldu.

Ülkemize uluslararası yatırımcıları çekmeye çalışırken, Türkiye’de yerleşiklerin yurt dışına gitmeleri, 20 yılda rakamın 70 milyar doları bulması ilk bakışta doğru bulunmayabilir…

Ancak, “Uzanan kol bizden olsun” yaklaşımını Türkiye’nin şirketlerinin, iş insanlarının yurt dışına yatırımlarına da uyarlamak gerekiyor.

Çünkü, yeni pazarlara açılım için tek başına ihracat yetmiyor… Hedeflenen pazarlarda doğrudan bulunmak, gidilen yerlerde “yerel” görünebilmek daha etkili oluyor…

Gayrimenkulün dış yatırımı 10 yılda 8 milyar dolara ulaştı

PwC Türkiye Kıdemli Ortağı Cenk Ulu, “Yurt İçinde Yerleşik Kişilerin Doğrudan Yatırımların Sektörlere Göre Dağılımı” tablosundan bir noktaya dikkatimi çekti:

- Gayrimenkul sektörünün toplam yurt dışı yatırımlar içindeki payı 2005-2014 döneminde yüzde 3.7 düzeyindeydi. 2015-2024 döneminde gayrimenkulün dış yatırımlar içindeki payı yüzde 18.5’e çıktı.

Yurt dışındaki gayrimenkul yatırımlarının parasal büyüklüğünü de paylaştı:

- 2005-2014 döneminde yurt dışında gayrimenkul sektörüne yapılan yatırım 1 milyar dolardı. 2015-2024 arasındaki 10 yıllık dönemde gayrimenkul sektörüne yapılan yatırım 8 milyar dolara ulaştı.

Türkiye’den yatırım giden ülkelerde Hollanda ilk sırada, ABD ikinci oldu

PwC Türkiye Kıdemli Ortağı Cenk Ulu, “Yurt Dışına Yapılan Doğrudan Yatırımların Bölgesel ve Ülkelere Göre Dağılımı” tablosunu ekrana yansıttı:

• 2005-2024 döneminde Türkiye’de yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin yurt dışı yatırımları bölgesel olarak incelendiğinde Avrupa ülkeleri yüzde 62.5 pay ile ilk sırada yer alıyor. Asya ve Amerika, yüzde 18’lik pay ile Avrupa ülkelerini izliyor.
• 2005-2014 arasındaki 10 yılda ülkeler sıralamasında Hollanda yüzde 27’lik pay ile ilk sırada bulunuyor. Azerbaycan yüzde 18.8’lik pay ile ikinci, ABD yüzde 6.1’lik pay ile 3’üncü, Almanya yüzde 6 ile 4’üncü, Malta yüzde 4.3 ile 5’inci sırada bulunuyor.
• 2015-2024 arasındaki dönemde yurt dışına yapılan yatırımlarda Hollanda yüzde 29.5’lik pay ile yine birinci olurken, ABD ise yüzde 24.2’ye yükselerek ikinci sıraya yerleşti. Birleşik Krallık yüzde 8.6 ile 3’üncü, Almanya yüzde 5.9’la 4’üncü, BAE yüzde 4.5 ile 5’inci oldu.

Ulu, şu noktanın altını çizdi:

- İki 10 yıllık dönem içerisinde görülen yatırım pazarlarındaki değişim, Türk yatırımcıların geleneksel pazarların ötesine geçerek daha geniş coğrafyada yatırım fırsatlarını değerlendirme eğilimini yansıtıyor.

Ardından ekledi:

- Yaptığımız görüşmelerde önümüzdeki dönemler için Türkiye’ye komşu ve yakın coğrafyalar stratejik öncelik olarak öne çıkıyor.

Sıfırdan yatırım ilk sırada yer alıyor ama start-up’lar öne çıkıyor

PwC Türkiye Kıdemli Ortağı Cenk Ulu, Türkiye’de yerleşiklerin yurt dışına yatırımlarında trendlerle ilgili bölüme işaret etti:

• Son yıllarda uluslararası yatırım trendleri önemli ölçüde değişim gösteriyor. Geleneksel yöntemler olan sıfırdan yeni yatırım, şirket birleşmesi ve satın almalar hâlâ üst sıralarda yer almakla birlikte özellikle teknoloji odaklı sektörlerde start-up yatırımları da dikkati çekiyor.
• Nitekim ankette “sıfırdan komple yeni yatırım” yüzde 71 ile ilk sırada yer alıyor. Ankete katılanların yüzde 20’sinin de, “Halihazırdaki bir şirket hisselerini satın aldık” diyor. Yüzde 9’u da, “Bir şirketin sadece varlıklarını satın aldıklarını” bildiriyor.

Yeni pazarlara erişim ve döviz bazlı gelir ön plana çıkıyor

PwC Türkiye’nin araştırmasının “Yeni Yatırım Trendleri” bölümünde Türkiye’den yurt dışına yönelen yatırımların gerekçeleri üç ana başlıkta öne çıktı:

• Yeni pazarlara erişim
• Döviz bazlı gelir elde etme
• Müşteriye fiziki olarak daha yakınlık

Bu bölümde ankete katılan iş insanlarının şu mesajları dikkati çekti:

• Yatırım yapılacak ülkelere çok önyargılı yaklaşmamak gerekiyor. Bazen hiç tahmin edilmeyen pazarlarda büyük başarı öyküleri yazılabiliyor.
• Girilecek pazar küçük olsa bile gidilecek ülkede lider oyuncu olunduğu takdirde önemli kazançlar elde edilebiliyor.

Mevcut yurt dışı yatırımların lokasyonunu belirlemede öne çıkan faktörler 2024 yılında şöyle sıralandı:

• Pazar büyüklüğü/alternatif pazara ulaşım: Yüzde 27
• Yurt dışı müşterilerin talebi:Yüzde 20
• Coğrafi konum avantajı:Yüzde 14
• Yatırım ortamı:Yüzde 14
• Vergisel avantaj ve teşvikler:Yüzde 11
• Hukuk güvenliği:Yüzde 6
• Düşük maliyetli iş gücü:Yüzde 4

Yatırım büyüklüğünde ilk sırada Almanya var

PwC Türkiye’nin araştırmasında “Türkiye’de yerleşiklerin yurt dışındaki yatırım büyüklüklerine göre ülkeler sıralaması” da yer aldı. 2024 sıralaması şöyle oluştu:

• Almanya: Yüzde 12
• ABD:Yüzde 10
• Hollanda:Yüzde 10
• Romanya: Yüzde 9
• İngiltere:Yüzde 6
• Rusya:Yüzde 5
• İspanya:Yüzde 5
• Mısır:Yüzde 4
• Kazakistan:Yüzde 4
• BAE:Yüzde 3
• İtalya:Yüzde 3

Güney Amerika ve Çin de yatırım radarına giriyor

PwC Türkiye anketinde geleceğe dönük şu soru soruldu:

- Önümüzdeki 3 yıl içinde yurt dışında yeni yatırım planlıyor musunuz?

Katılımcıların yüzde 89’u şu yanıtı verdi:

- Evet, yurt dışına yeni yatırım planlarımız var.

Türkiye’de yerleşiklerin gelecek 3 yılda yurt dışında yatırım yapmayı planladıkları ülkeler de şöyle sıralandı:

• Avrupa ülkeleri: Yüzde 25
• ABD/Kanada:Yüzde 22
• Avrasya (Rusya, Kazakistan, Azerbaycan, Özbekistan, Tacikistan):Yüzde 15
• Ortadoğu:Yüzde 12
• Afrika:Yüzde 12
• Asya-Pasifik ve Çin: Yüzde 9
• Güney Amerika:Yüzde 5