Türkiye’nin seramik ihracatı 1,38 milyar dolara ulaştı

MURAT KÜÇÜK

Modern insanın günümüz uygarlığının temellerini attığı günden beri toprak, farklı kullanım şekilleri ile sürecin en önemli parçalarından bir tanesi oldu. Toprağı şekillendirmek, onu ihtiyaç ve amaçlar doğrultusunda bir iş için kullanmak, kuşkusuz insanın en eski meziyetlerinden biri olarak açıklanabilir. İnsanlık tarihinde, yerleşik hayata geçişin sembolü kabul edilen tarımın başlangıcı olarak gösterilen milattan önce 10 bin yılı bile, ilk seramik örneklerinin yanında çok yeni bir tarih. Çünkü insanlık, tarım toplumuna geçmeden yaklaşık 14 bin yıl önce seramik üretmeye başlamıştı. Arkeolojik kazılarda ilk seramik eserlere dair örneklerin milattan önce 24 bin yıllarına kadar uzandığı görülüyor. Bu ilk örneklerde, seramiklerin daha çok ihtiyaçları gidermek için yapıldığını anlıyoruz. Zaman içinde bu ihtiyaç ürünleri estetik ile birleşerek daha sanatsal objelere dönüştü ki biz onları bugün sanat eseri olarak müzelerde görüyoruz. Birçok müzede insan eliyle yapılan en eski objelerin topraktan yapılmış eşyalar olması da bu gerçeği perçinliyor.

Yerleşik hayata geçiş ile seramiklerin bir kullanım alanı da mimari oldu. İlk barınaklardan günümüze kadar birçok yapıda seramik, taban ve duvar uygulaması olarak tercih edildi. Seramiğe dair ilk fabrikasyon üretim, 18’inci yüzyılda Almanya’da başladı. Bu tarihten önce, seramik, porselen ve çini daha çok el tezgahlarında üretiliyordu. Sonrasında hızla artan şehirleşmenin yarattığı talep ile Avrupa’da birçok ülkede fabrikalar kuruldu. Türkiye ise fabrikasyon seramik üretimine 1950’lerde başladı. Geçen zaman içinde Türkiye, Avrupa’nın en büyük üreticilerinden olmayı başardı. Bugün Türkiye’de üretilen seramikler 180 ülkeye ihraç ediliyor.

Sektör, hem kaplamada hem sağlık gereçlerinde hızlı büyüyor

Sanat ve zanaat olma özelliğini aynı anda taşıyan seramik, geçmişteki örnekleri ile tarihe ışık tutarken bugünkü üretimiyle de güçlü bir endüstriyi temsil ediyor. Türkiye ise bu endüstrinin en güçlü olduğu ülkelerin başında geliyor. Sektör, kaplama malzemeleri ve sağlık gereçleri olarak iki gruba ayrılıyor. Türkiye’de kaplama malzemeleri üretimi yapan 29 tane büyük firma ve 70’e yakın tesis var. Sağlık gereçlerinde ise 18 büyük ve 27 KOBİ ölçeğinde üretim tesisi bulunuyor. Geçtiğimiz yıl Türkiye’nin seramik üreticileri, 318 milyon metrekare kaplama malzemesi üretti ve bunun 96 milyon metrekarelik kısmını ihraç etti. Seramik sağlık gereçleri üretimi ise 2024 yılında 16,7 milyon adet olarak kayıtlara geçti. Türkiye, 2024 yılında 6,5 milyon adetlik seramik sağlık gereci ihraç ederek dünya genelinde dördüncü sırada yer alırken Avrupa pazarında lider oldu. Sektörün 2024 yılı toplam ihracatı 1,38 milyar dolar seviyesine ulaştı.

Türkiye seramik sektörü, hem kaplama hem de sağlık gereçleri tarafında dünyanın en büyük üreticilerinden bir tanesi olarak iç ve dış piyasadan gelen talepleri karşılayabiliyor. Sektör temsilcileri farklı platformlarda dile getirdikleri sorunların çözülmesi ile çok daha büyük üretim ve ihracat rakamlarına ulaşacaklarını vurguluyor.

Avrupa Birliği’nden seramik sektörüne 2,5 milyon Euro’luk sürdürülebilirlik desteği

Avrupa Birliği’nin 2,5 milyon Euro finansman sağladığı Innovatile Projesi, seramik sektörünün çevresel etkisini azaltmayı hedefliyor. Türkiye’nin de önemli bir ortak olduğu proje ile geliştirilecek yeni teknoloji sayesinde enerji tüketiminde yüzde 35’e, su ve hammadde kullanımında ise yüzde 20’ye varan verimlilik sağlanması amaçlanıyor. Avrupa Birliği tarafından Interreg NEXT MED Programı kapsamında finanse edilen ve 26 Ağustos’ta başlayan Innovatile Projesi, porselen karolar için yeni ve daha sürdürülebilir bir üretim teknolojisini geliştirmeyi amaçlayarak sektörün çevresel etkisini önemli ölçüde azaltmayı hedefliyor. Projenin toplam bütçesi 2 milyon 800 bin 575 Euro ve bunun 2 milyon 492 bin 512’si Avrupa Birliği tarafından finanse ediliyor. Bu katkı, projenin toplam maliyetinin yüzde 89’unu oluşturuyor. Proje, yenilikçi yarı ıslak granülasyon sürecini ölçeklendirerek seramik karo üretiminin yüksek enerji harcayan ve yoğun kaynak tüketen doğasını ele almayı amaçlıyor. Bu yeni teknoloji, enerji, su ve hammadde tüketimini önemli ölçüde azaltacak şekilde tasarlandı.

Proje ile beklenen temel çıktılar

Enerji ve emisyonlar: Enerji kullanımında ve sera gazı emisyonlarında %30–35 azalma.

Kaynak verimliliği: Hammadde ve su tüketiminde %10–20 azalma.

Atık entegrasyonu: Atıklar ve yan ürünler gibi ikincil hammaddelerin (SRM) üretim sürecine dahil edilmesi.

Hammadde ikamesi: AB’de kritik bir hammadde olan feldspat yerine başka bir malzeme kullanılması.

Proje kapsamında, seramik karo değer zincirindeki tüm paydaşların karbonsuzlaşma, yenilenebilir enerji ve atık yönetimi konularında işbirliği yapmalarını teşvik edecek HypocarbonTileTech ağı kurulacak. Bu ağ, öğrencilerden araştırmacılara, sektör profesyonellerinden karar vericilere kadar geniş bir kitlede farkındalık yaratmayı hedefliyor. Konsorsiyum, önde gelen seramik karo üretim bölgelerinden 3 araştırma kurumu ve 4 kuruluştan oluşuyor. Bu ortaklık, dünyanın en büyük 10 karo üreticisi ülkesinden dördünü içeriyor.

• İspanya: Instituto Universitario de Tecnología Cerámica. Universitat Jaume I de Castellón (Proje Koordinatörü)
• Türkiye: Kaleseramik, Çanakkale Kalebodur Seramik San. A.Ş. ve Çanakkale Teknoloji Geliştirme Bölgesi A.Ş.
• İtalya: Università degli Studi di Napoli Federico II
• Kıbrıs: ATLANTIS Environment and Innovation Ltd
• Tunus: National Engineering School of Gafsa
• Mısır: Egyptian Center for Innovation & Technology Development