İyi kalpli 'demir adam': Paul Newman

Cengis ASİLTÜRK

Bir aktör olarak tanınan Paul Leonard Newman, esasen olağanüstü bir insanlık kariyerine sahip! Çünkü aktörlüğün, yönetmenliğin, James Dean gibi yarış arabası sürücülüğünün, girişimciliğin yanısıra bir hayırsever ve ülkesinin ulusal çıkarını her yede savunan bilinçli bir vatandaş... Esas adamı, Tom Hanks’in (Michael Sullivan) canlandırdığı Road To Perdition (Azap Yolu, 2002) adlı film, kuşkusuz ki, Paul Newman’ın en etkileyici filmi... Newman, bu filmde John Rooney’i canlandırır. John Rooney adı, John Patrick Looney’e bir gönderme... John Patrick Looney, XX. yüzyılın başlarında, İrlandalı-Amerikalı bir mafya babasıdır. Looney, şaşalı günlerinde, Rock İsland’da fuhuş, haraççılık, kaçakçılık ve kumar alanlarını gözetiminde tutmaktaydı. Küçük bir gazete (tabloid) olan Rock Island News aracılığıyla düşmanlarına şantaj yapıp egemenliğini bir iyi pekiştirmişti.

Paul Newman, aralarında Cannes Film Festivali Ödülü, Jean Hersholt İnsani Yardım Ödülü, Altın Küre Ödülü (üç kez), Screen Actors Guild Ödülü, Akademi Ödülü, BAFTA Ödülü, Primetime Emmy Ödülü, Gümüş Ayı Ödülü gibi birçok ödüle değer bulunmuş bir kişiliktir. 26 Ocak 1925 yılında, bir Cleveland banliyösünde (Heights, Ohio) doğan Paul Newman, “gettodan çıkarttık, ama içindeki gettoyu çıkartamadık” denilecek kişilerden değil. On yaşında, Cleveland Play House’da George and the Dragon adlı oyunun bir sahnesinde rol aldı.

Azimli çocuk 1949 yılında Kenyon College drama ve ekonomi alanlarında lisans derecesi tamamladı. Birkaç ekiple turneye çıktı. Ekiplerden biri, Belfry Players idi. Lee Strasberg altında Actor Studio’da eğitim aldı. Daha önce zaten William Inge’nin Picnic’inde çalışmalar yapmıştı. Cat on a Hot Tin Roof (1956) ve Somebody Up Rhere Like Me (1956) oyunlarında hayli başarı kazanmıştı. 1958’de, birkaç filmde küçük rollerde oynayarak da objektif/sinema oyunculuğuna ısınmıştı.

Paul Newman, aktörlük kariyerindeki bu başarılı yolculuğunun yanısıra, Sport Car Clup of America yol yarışında bir otomobil sürücüsü kimliğiyle ulusal şampiyonluklar da kazandı. Buradan elde ettiği paraları ve telifleri hayır kurumlarına bağışladı. Bu kurumlardan birinin de kurucu ortağıydı: Newman’s Own.

Cömert aktör bugüne dek; 1, 3 milyon çocuk ve onların aileleri için küresel bir yaz kampı ağı kurdu (1988). Ayrıca dünyanın dört bir yanında yeterli hizmet alamayan insan toplulukları için Güvenli Su Ağı oluşumu Goldman Sachs’ın eski başkanı John Whitehead ve Josh Weston’a kurucu ortak oldu (2006).

Yönetmenliğini Martin Scorsese’nin yaptığı The Color of Money (Paranın Rengi, 1986), Paul Newman’ın önemli filmlerinden biridir. Bu filmde rol arkadaşları ise Tom Cruise ile Mary Elizabeth Mastrantonio idi.

Paul Newman’ın yüksek performansıyla anılacağı bir başka filmi The Long Hot Summer (Uzun Sıcak Yaz, 1858). Senaryosu William Faulkner’ın üç çalışmasından uyarlanan bu filmde yönetmen Martin Ritt’ti.

Newman’ın başrolleri Joanne Woodward, Myrna Loy, Ina Balin, George Grizzard, Leon Ames ile paylaştığı ve yönetmenliğini Mark Robson’un yaptığı, From the Terrace (Terracelı, 1958) adlı, John O’Hara’nın romanından uyarlanan filmde, kodaman aileden evlenen, servetini bulmak için New York’a yerleşen, Pennsylvania’da fabrika sahibi adamın yabancılaşma içine düşmüş oğlunun serüveni anlatılmaktadır.

Paul Newman’ın trombon çalan Ram Bowen rolünde oynadığı bir müzikal romantik film Paris Blues (1961), Martin Ritt tarafından yönetilmiştir. Filmde iki adam (biri Paul Newman), tatile çıkmış olan Connie Lampson (Diahann Carroll) ve Lillian Corning (Joanne Woodward) adlarındaki iki turist kadınla aşk yaşar. Filmdeki serüvenin yaşandığı dönemde, Paris siyahları kabullenirken Amerika’da ırkçılık hakimdi.

Her girişimiyle dönemine damga vuran hayırsever Paul Newman’ın, iki evliliğinden altı çocuğu vardı. İkinci eşi, OSCAR ödüllü aktris Joanne Woodward’du. Harvard Üniversitesi’nin performans grubu Hasty Pudding Rheatricals tarafından Yılın Adamı ödülüne de layık bulunan (1968) Newman, bir aktör ve yardımsever olarak daima anımsanmaktadır.