Lüksün cazibesi: Veblen etkisi tüketici davranışlarını nasıl şekillendiriyor?
Ekonomist Thorstein Veblen'in 19. yüzyıl sonunda ortaya attığı Veblen etkisi, günümüz lüks tüketim pazarında kendini her zamankinden daha belirgin bir şekilde gösteriyor. Fiyatı arttıkça talebi artan bu "gösterişçi tüketim" olgusu, sosyal medyada ve popüler kültürde yepyeni boyutlar kazanarak modern dünyanın statü arayışlarına ayna tutuyor.

Veblen etkisi yeniden yükselişte: Lüks markalar fiyat artırsa da talepleri patlıyor
Son dönemde küresel ekonomideki dalgalanmalara ve enflasyonist baskılara rağmen, lüks tüketim markalarının satışları rekor seviyelere ulaşıyor. Özellikle belirli giyim markaları, saatler, otomobiller ve hatta bazı sanat eserleri gibi ürünlerde, fiyatlar yukarı çekildikçe tüketicilerin ilgisi daha da artıyor.Ekonomistler, bu durumun temelinde Veblen etkisinin yattığını belirtiyor. Yani, ürünün fiyatı ne kadar yüksekse, o ürüne sahip olmakla elde edilen sosyal statü ve prestij algısı da o kadar artıyor.

Kimlik ve statü belirleyicisi olarak tüketim
Veblen'e göre, tüketim sadece ihtiyaçları karşılamakla kalmıyor, aynı zamanda bireyin toplumdaki yerini, kimliğini ve sosyal sınıfını diğerlerine göstermenin bir aracı haline geliyor. Günümüzde bu durum, özellikle sosyal medya platformlarında zirveye çıkmış durumda. Influencer'lar ve popüler figürler, pahalı ürünleri sergileyerek takipçileri arasında bir "arzu nesnesi" yaratıyor ve bu da genel tüketici kitlesini lüks ürünleri edinmeye teşvik ediyor. Bir markanın logosu, bir ürünün modeli veya bir mekanın lüks olması, artık yalnızca birer eşya olmaktan öte, "ait olma" ve "farklılaşma" arzusunun somut göstergeleri haline geliyor.

Ekonomik boyutu: Sınırlı üretim ve yüksek fiyat stratejisi
Veblen etkisi, aynı zamanda lüks markaların pazarlama stratejilerinde de önemli bir rol oynuyor. Bu markalar, ürünlerini sınırlı sayıda üreterek ve fiyatlarını yüksek tutarak, arz ve talep dengesini Veblen etkisi lehine çeviriyor. Bir ürün ne kadar nadir ve pahalı olursa, ona sahip olmak o kadar ayrıcalıklı bir deneyim sunuyor. Bu durum, fiyat arttıkça kalitenin de artacağı inancıyla birleşince, talebin düşmesini engelliyor, hatta artırıyor.

Veblen etkisi her kesimde: "Gösterişçi tüketim" yaygınlaşıyor
Thorstein Veblen'in "aylak sınıf" olarak tanımladığı kesimin gösterişçi tüketimi, günümüzde sadece varlıklı insanlarla sınırlı kalmıyor. Toplumun farklı kesimlerinden bireyler de, kendi imkanları doğrultusunda lüks tüketim mallarına yönelerek statülerini pekiştirme çabası içine giriyor. Kredi kartı borçları, taksitli alışverişler veya birikimlerin lüks ürünlere harcanması gibi durumlar, bu yaygınlaşmanın somut örnekleri olarak karşımıza çıkıyor.