Platform Ekonomisi

(Platform economy) 1- Platform kelime­si yeni bir iş yapma biçimi olarak ilk kez 2000 yılında kullanılmış, ancak “plat­form iş modeli”nin ortaya çıkması 2008 Krizi’nden sonra gerçekleşmiştir. 2010 yılından sonra Amazon, Facebook, Twit­ter, Instagram ve Google gibi platform şirketleri dünyanın en büyük şirketleri arasına girmiş, petrol ve otomotiv şir­ketlerini geride bırakmıştır. “Gig ekono­misi”, “ortak çalışma” ve “talep üzerine kurulu ekonomi” terimleri de platform ekonomisine yakın anlamlar taşımakta­dır. Platform ekonomisinde üç tür örgüt­lenme görülmektedir. En yaygın tür olan işlem platformlarında, çevrimiçi alım ve satım işleri ile çeşitli kullanım, pay­laşım ve kiralama işlemleri için aracılık yapılmaktadır. İnovasyon platformları, diğer bağımsız girişimcilerin yararlana­bileceği Microsoft, Intel ve benzeri ortak teknoloji yapılarıdır. Google, Apple ve Alibaba ve benzeri platformlar ise hem işlem hem de inovasyon platformlarının özelliklerini bünyelerinde birleştirmek­tedir. Platform ekonomisini savunanlar, platform şirketlerinin verimliliği yük­selttiğini, maliyetleri düşürdüğünü, tü­keticilerin ihtiyaçlarını daha kısa sürede karşıladığını ve yeni pazarlar oluşturdu­ğunu belirtmektedir.

2010-2015 döneminde bu platformlara paylaşım platformu veya erişim plat­formu denmiş ve iyimser beklentiler ön plana çıkmıştı. Platformların alt yapıdan bağımsızlığı, şeffaflığı, kulla­nıcı denetimine imkân vermesi gibi nitelikleri sayesinde demokrasinin derinleşmesine ve gelir dağılımının düzelmesine katkıda bulunacağı bek­lentileri yaygınlaşmıştı. Ancak plat­formlar, kapitalizmin mevcut üretim, dağıtım ve satış yapılarını sarsmış ama işçilerin ve diğer düşük gelirli kesim­lerin yararına olacak yenilikleri geti­rememişti. Bu süreçte çalışanların on yıllar boyu mücadele ile elde ettikleri kazanımlar da tehlikeye girmişti. Başa­rılı olan platformları kuranlar yüksek kazançlar elde ederken çalışanlar bu alandaki mevzuat eksikliğinden zarar görmekteydi. Platform ekonomisi, sos­yal güvenlik haklarının kullanılmasını zorlaştıran, çalışma koşullarını kötü­leştiren ve standart dışı istihdamı yay­gınlaştıran kontrolsüz piyasa alanları ortaya çıkarmıştı. Platformların bir bölümü kuruldukları ülkeye vergi öde­mekte ama diğer ülkelerdeki faaliyetle­rinde vergi ödememek için yasalardaki boşluklardan yararlanmaktaydı. Hükü­metlerin platformların denetimi için yeni düzenlemeler getirmesinin, bu sakıncaları azaltacak bir işlev görmesi beklenmektedir. 2- Bir şirket içindeki platformlar, ürün farklılaştırılması ve kitlesel ısmarlama (mass costumizati- on) uygulamaları için kullanılmaktadır. Örneğin otomotivde her model için ayrı üretim hattı kurmak yerine ortak plat­formda standart yapı ve özellikler üre­tilmekte, daha sonra model veya ürün farklılaştırmasına gidilmektedir.

ChartUse left and right arrows to move selectionKaynak Invalid date hedef Invalid dateUse left and right arrows to move left selectionKaynak Invalid dateUse left and right arrows to move right selectionHedef Invalid dateUse TAB to select grip buttons or left and right arrows to change selection25%