Avrupa ülkeleri 4 gün çalışmanın öncüsü

Hilal SARI

Dünya genelinde henüz hiçbir ülke 4 günlük çalışma haftasına tamamıyla geçmiş olmasa da, başta haftalık çalışma saatleri zaten kısa olan Avrupa olmak üzere birçok ülkede pilot çalışmalar yürütülüyor.

Bu pilot çalışmalardan gelen veriler ise çalışma haftasının dört güne kısaltılmış olmasının şirketlerin verimini düşürmediğine, aksine bazı durumlarda ciddi iyileşmeler bile olduğuna işaret ediyor. Avustralya, Kanada, ABD, Japonya ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde de kısa çalışma haftası çalışmaları veya uygulamaları olsa da, bu konuya öncülük eden çalışanların iş-özel hayat dengesine büyük özen gösteren Avrupa ülkeleri. Bazılarında 4 gün çalışma denemesi bile yapılmıyor çünkü haftalık çalışma saatleri 35 saatin altında ve zaten part-time çalışma modelleri uzun yıllardır kullanılıyor.

Pilot çalışmalar yürütülen dört günlük çalışma haftasına geçişte çalışanların maaşlarında bir değişiklik olmuyor. COVID- 19 pandemisiyle uzaktan çalışmanın yaygınlaşması ve birçok şirketin esnek çalışma sistemlerini benimsemeye başlaması ekonomilerin haftanın sadece 4 günü çalışılan kısa çalışma haftası pilot projelerini de hızlandırdı. İşte dünya genelinde dört günlük çalışma haftası başlatan veya esnek çalışma modelleri uygulayan ülkeler.

BU ÜLKELER ÇALIŞMA HAFTASINI KISALTARAK ÇALIŞANLARININ HAYAT KALİTESİNİ YÜKSELTİYOR:

BELÇİKA: Dünya genelinde çalışanların haftada dört gün çalışmaya geçmesini resmi olarak yasal bir haka dönüştüren ilk ülke Belçika. 2022’nin başında Belçika hükümeti yeni bir istihdam piyasası reformu yaptı ve isteyen çalışanların toplamda aynı saat (toplamda 38 saat) çalışarak haftada sadece 4 gün çalışma olanağını seçebilmelerini sağladı. Çalışanlar işverenlerinden 4 günlük çalışmaya temelli geçmeden önce 6 aylık bir deneme süreci de talep edebiliyor ve isterlerse geleneksel 5 günlük çalışma modeline geri dönebiliyor. Ülkede part time çalışma da hayli yaygın ve 2021 itibariyle işgücünün yüzde 26’sı yarı zamanlı olarak çalışıyor.

ALMANYA: 34,2 saat ile OECD genelinde ve Avrupa Birliği genelinde en kısa çalışma haftasına sahip Almanya’da da 4 günlük çalışma haftasına geçiş gündemde. Ülkenin en büyük işçi sendikası IG Metall çalışma haftasının daha da kısaltılmasını talep ediyor. Forsa tarafından yapılan bir anket halkın yüzde 71’inin 4 gün çalışma talep ettiğini gösteriyor. Part time (haftada 30 saatten az) çalışanların toplamdaki payı ise 2021 itibariyle yüzde 43.

İNGİLTERE: Haziran-Aralık 2022 tarihlerinde 70 şirketin 3 binden fazla çalışanıyla katıldığı geniş bir 4 gün çalışma denemesi yapıldı. Haftada 36 saat çalışılan İngiltere’de 4 Day Week Global tarafından yürütülen denemenin sonuçları da 2022 yılı içinde yayınlandı: Verim kaybı yok, hatta bazı durumlarda çalışanların verimi daha da artmış. Ankete katılan 41 şirketten 35’i “muhtemelen” veya “çok muhtemelen” 4 günlük çalışmaya deneme sonrasında da devam etmeyi düşündüklerini bildirmiş.

FRANSA: 22 yıl önce haftalık çalışma süresini 35 saate indiren Fransa’da da şirketler 4 günlük çalışma haftasını deniyor. Fransa’da Connexionfrance’ta yer alan analize göre bu dönüşümün itici güçlerinden biri çevre konusundaki farkındalığın yüksek olması. Ülkede gelecek on yıl içinde on şirketten birinin 4 gün çalışmaya geçeceği öngörülüyor.

ABD ve KANADA: 35 şirketin katılımıyla 2 bin çalışanı kapsayan bir pilot program yürütülüyor. ABD’de ortalama çalışma haftası 38,7. Kanada’da ise haftada 40 saat çalışılıyor.

HOLLANDA: Part time çalışma özgürlüğünün de etkisiyle ortalama 29 saatlik çalışma haftasıyla dünya genelinde en kısa çalışma haftasına sahip ülkelerden biri Hollanda. İşgücünün yüzde 61’i part time çalışıyor. Kadınlarda bu oran yüzde 78, erkekler için yüzde 46. Ülkede resmi olarak 4 gün çalışmaya geçilmemiş olsa da birçok insan için bu yıllardır bir norm haline gelmiş durumda. Resmi verilere göre çalışan annelerin yüzde 86’sı haftada 35 saatten az çalışıyor.

DANİMARKA: Haftalık çalışma süresi 33 saat ile OECD genelindeki en düşüklerden biri olan Danimarka’da tam zamanlı çalışanlar günlerinin yüzde 66’sını dinlenmeye ve özel hayatlarına ayırabiliyor. 2019’da ülkenin Odsherred belediyesi toplam saatin değişmediği 4 günlük çalışma düzenine geçti.

İZLANDA: 2015-2019 yıllarında çok büyük bir 4 gün çalışma haftası denemesi yapıldı. Deneme başarıyla sonuçlandı ve birçok çalışan ücretlerinde değişiklik olmadan 40 saatten 35-36 saat çalışılan 4 gün çalışma düzenine geçti. Çalışmaya ilk başlayanların bile yılda 24 gün yıllık izni bulunuyor.

JAPONYA: 2021 yılında Japonya hükümeti yıllık ekonomi politikasında şirketlere çalışanlara 4 gün çalışmaları için izin vermelerini tavsiye etti. Geçmişte bir Japon çalışanın ayda 80 saat mesai yapıyor olması “fazla çalışmaktan ölmek” anlamına gelen Japonca “karoshi” ifadesini sözlüklerine sokmuştu. Hükümet artık çalışanların refahı için şirketlere 4 gün çalışmaya geçmelerini tavsiye ediyor.

NORVEÇ: 33,6 saatle OECD’nin 3. en kısa çalışma haftasına sahip ülke. İşgücünün yüzde 49’u part time çalışıyor. Çalışma saatleri zaten kısa olduğundan 4 gün çalışma denemesi yapılmadı ancak bazı şirketler 4 gün çalışmaya geçmiş durumda.

İSPANYA: Hükümet şirketlerin 4 gün çalışma haftası denemeesi yapmasına destek olmak için 50 milyon euro ödenek sundu. Ücretler değişmeden 32 saatlik iş haftasına geçiş denemesine 200 şirketin katılımı bekleniyor.

İSVİÇRE: 34,6 saatlik çalışma haftasıyla İsviçre de OECD genelinde en kısa çalışılan ülkeler arasında. Bazı sendikalar 4 gün çalışmaya geçilmesini talep ediyor. Hükümetin böyle bir pilot programı yok. Bazı KOBİ’ler kendi istekleriyle 4 günlük çalışma denemeleri yapıyor.

AVUSTRALYA: Ağustos 2022’de 20 şirketle bir deneme başlatıldı. Çalışma süresi yüzde 20 düşürülerek ücretlerde bir değişiklik yapılmadığı bir model deneniyor. Tipik bir çalışma haftası 36 saat.

BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ: 2021’de tüm kamu çalışanları ve okullar için çalışma haftası 4,5’e indirildi ve cuma günü yarım gün çalışılıyor. BAE bu adımıyla dünya genelinde resmi olarak 5 günden kısa bir çalışma modeline geçen ilk ülke oldu. Sharjah eyaleti ise 4 günlük çalışma modelini kullanıyor.