OVP’nin bütçe tahmini KVP’de şaştı
Yazının başlığı biraz şifreli gibi oldu ama açık halini hemen söyleyim, Orta Vadeli Program (OVP), Merkezi Yönetim Bütçesi için koyduğu Kısa Vadeli Programda (KVP) bile şaştı. Eylül ayı başında yayınlanan OVP’de 2022 merkezi yönetim bütçe açığı 461 milyar TL olarak öngörülmüştü. Bu çerçevede bütçe açığının GSYİH’ye oranı yüzde 3,4 olarak açıklanmıştı. Pazartesi günü yayınlanan gerçekleşme verileri açığın 139 milyar TL’de kaldığını gösterdi. GSYİH’nın yüzde 1 seviyesinde kalan 139 milyar TL açık, bütçe performansı açısından gerçekten çok iyi rakam fakat bu kadar sapma da planlama ve öngörü açısından çok büyük sıkıntı olduğunu gösteriyor.
Enflasyon vergisi
Merkezi yönetim bütçe verilerinde böylesine büyük sapmada, vergi gelirlerinin beklenenin çok üzerinde artışı yatıyor. Enflasyon muhasebesi uygulanmaması bu artışın en önemli nedenlerinden birisi. 2021 yılı bütçe gerçekleşmelerine göre vergi gelirleri yüzde 102 artmış durumda. Kurumlar vergisindeki artış oranı yüzde 185. Rekor dış açığın nedeni olan ithalattan alınan KDV yüzde 121 artış göstermiş. Enflasyon ve büyüme rakamlarının toplamının çok üzerinde gelen bu rakamlar hissettiğimiz enflasyonun açıklanan rakamlardan neden yüksek olduğunu da bir başka açıdan gösteriyor.
Para politikası bütçeye destek oldu
Harcama tarafına baktığımızda, faiz hariç harcamaların yıllık artış oranının yüzde 85, faiz harcamalarındaki artış oranının ise yüzde 71 olduğu görülüyor. Politika faizlerindeki indirim mevduat ve kredi faizleri ile ters yönde hareket etse bile, bono-tahvil faizlerinin düşüşünü sağladı. Enflasyon ile mücadeleye yönelik sıkı para politikası uygulansaydı, hem faiz harcamaları çok daha yüksek olur hem de bu kadar vergi toplanamazdı. Kur artışıyla yılın başında oldukça güçlü artan Kur Korumalı Mevduat (KKM) ödemeleri kurların sabit gitmesiyle Aralık ayında sadece 973 milyar TL arttı ve yıllık 92,5 milyar TL seviyesinde kapandı. TCMB’nin ne kadar kur farkı ödediğini bilmiyoruz ama oransal verilen rakamlardan hareketle 70 milyar TL civarında olduğu tahmin ediliyor. Özetle, 160 milyar üzeri bir ödeme gerçekleşmiş olabilir. 2023 yılı bütçe planlamasında merkezi yönetim bütçesinden tarımla ilgili kurumlara 38 milyar TL, Eğitim ile ilgili kurumalara 61 milyar TL ayrıldığını düşünecek olursak, kurlardaki yatay seyre rağmen çok ciddi bir kaynağın KKM’ye aktarıldığını söyleyebiliriz.
Her yıl olduğu gibi Aralık ayında harcamalar çok sert artarken, gelirler daha sınırlı artış gösterdi. Son 6 ayda aylık ortalama 250 milyar TL olan bütçe harcamaları Aralık ayında 355 milyar TL oldu. Aralık ayında gelir 210 milyar TL’de kalınca, Aralık ayı bütçe açığı 118 milyar TL oldu. Bütçe açığının yaklaşık yüzde 85’i Aralık ayında gerçekleşti. Harcamaların bir kısmı muhtemelen emanet kalemine konarak büyümeye destek amacıyla 2023 yılına kaydırıldı.
Faiz dışı fazla verildi
Bütçede diğer önemli bir kalem faiz dışı denge Aralık ayında 100 milyar TL’den fazla açık vermesine rağmen, yılın tamamı 171 milyar TL fazla ile tamamlandı. Geçmiş yıllara göre oransal olarak çok yüksek olmasa da faiz dışı fazla, kamunun borçlanma ihtiyacını azaltan faizlere aşağı yönlü baskı yaratan bir unsurdur.
Uygulanan para politikası enflasyon vergisi ile gelirleri arttırdı, düşük faiz ile harcamaları azalttı. Anlaşılan belirsizlik ve tahmin yapmak o kadar zor ki ekonomi yönetimi bile kendi bütçesinin üç ay sonrasını OVP’de tahmin edemedi. Sürdürülmesi çok zor olan mevcut para politikasının tam tersi bir rotaya girmesi durumunda bütçe dengeleri de maalesef terse dönecektir.
