Tek seferlik gelirler bütçeye 89 milyar lira katkı sağladı

Bütçe gelirlerindeki artışın gider artışının altında kaldığı 2020 yılında merkezi yönetimin bütçe açığı rekor büyümeyle 172,7 milyar liraya ulaştı. Bütçe kanunu ile öngörülen açık 139 milyar liraydı. Mali disiplinin barometresi olarak kabul edilen ve bütçe gelirlerinin faiz dışındaki harcamaları karşılama kapasitesini ifade eden faiz dışı dengede de açık büyüdü. 2001 kriz dönemi hariç ilk kez 2019’da 23,8 milyar lirayla açığa dönüşen faiz dışı denge, geçen yılı da 38,8 milyar lira düzeyinde açıkla kapattı. Tek seferlik gelirlerin hesaba katılmadığı “IMF tanımlı” faiz dışı denge ise 2020 yılında -127,7 milyar lira seviyesinde gerçekleşti. IMF tanımlı açıkla Maliye tanımlı açık arasında oluşan 89 milyar liralık fark, tek seferlik gelirlerden oluştu. Diğer bir ifadeyle, bütçe açığının 90 milyar liraya yakın bölümü tek seferlik gelirlerle kapatıldı. Bu tutarın 44,5 milyar lirayla yarısını TCMB’nin bütçeye aktarılan karı ve yedek akçesi, 32,7 milyar liralık bölümünü faiz gelirleri oluşturdu. Özelleştirmeden 4,3 ve bedelli askerlik uygulamasından da 2,5 milyar lira gelir sağlandı. Özellikle 2017 yılından itibaren bozulmaya başlayan bütçe disiplini, salgının da etkisiyle 2020 yılında neredeyse ortadan kalkmış oldu. Keza faiz dışı denge üzerinden örtülü olarak uygulanagelen “mali kural” da uygulama dışı kaldı. Yürürlükteki mevzuat, merkezi yönetimin net borçlanmasını bütçe açığı ile sınırlandırıyor. Buna göre, bütçe açığını karşılamak amacıyla yapılacak borçlanma, ilgili yıl içinde iki kez yüzde 5’er olmak üzere en fazla yüzde 10 artırılabiliyor. Dolayısıyla açığın 139 milyar lira olarak öngörüldüğü dikkate alındığında, azami açık tutarının bu yılın tamamında 152,9 milyar lirayı aşmaması, aksi halde ek bütçe kanunu ile açık limitinin yükseltilmesi gerekiyordu. 2009’da TMO ve 2019’da da kamu bankalarının sermaye ihtiyaçları için ikrazen (TVF üzerinden) DİBS ihraç edilmesi ve bunların da bütçe dışında tutulmasıyla mali kural fiilen artık işlemiyor. Bu durum, TBMM’nin bütçe yapma hakkını kullanmasını da tartışmalı hale getiriyor.