Merkez piyasadan 8 depo ihalesiyle 425 milyar lira çekti

Şebnem TURHAN

Merkez Bankası piyasadaki likidite fazlasını sterilize etmek için 22 Aralık’tan itibaren düzenlediği 8 TL depo alım ihalesinde 425 milyar liraya ulaştı. 1 ve 2 hafta vadelerde düzenlenen ihalelerde stok miktarı ise 8 Ocak itibariyle 110 milyar lira seviyesinde. Uzmanlar fazla likiditenin günlük mevduat faizinin yüzde 30’a kadar düşmesine neden olduğunu, ihalelerin ise devam etmesini bekliyor.

Merkez Bankası, piyasadaki likidite fazlasını çekmek için 17 yıl aradan sonra TL depo alım ihalelerine başladı. 22 Aralık’ta ilki gerçekleştirilen 8 ihale sonrası piyasadan 424 milyar 999 milyon 500 bin lira çekti. Böylece 8 Ocak itibariyle piyasadaki likidite fazlası 140 milyar 434 milyon liraya indi. Piyasa uzmanları Merkez Bankası’nın ihalelerinin sürmesini ancak tam olarak likidite sıkılaşmasının ise nisan mayıs aylarında görülebileceğine işaret etti. Gecelik mevduat faizinin yüzde 30’lara kadar indiğini söyleyen uzmanlar bankacılık sektörü için olumlu olan bu durumun enflasyonla mücadele konusunda ise zaman kaybettirdiğini dile getirdi.

Merkez Bankası, 21 Aralık’taki PPK sonrasında yaptığı açıklamada, parasal aktarım mekanizmasının güçlendirilmesi ve kullanılan sterilizasyon araçlarının çeşitliliğini artırmak amacıyla Türk Lirası depo alım ihaleleri düzenleneceğini duyurdu. Böylece 2006 yılından bu yana ilk kez depo ihaleleri düzenlenmeye başladı. 22 Aralık’ta ilkini 2 haftalık vade ile 80 milyar lira ile açan Merkez Bankası, 25 Aralık'ta yine 2 hafta vadeli 80 milyar liralık ihale düzenledi. Ardından da 1 hafta vadeli ihalelere geçti. Bu kapsamda 26 Aralık'ta 60 milyar liralık, 27 Aralık'ta 40 milyar 28 Aralık'ta 30 milyar liralık, 2 Ocak'ta 50 milyar liralık, 3 Ocak'ta 60 milyar liralık ve dün de 25 milyar liralık ihaleler açtı. Faizler ise ortalama yüzde 42 seviyelerinde oluştu.

Merkez’deki stok miktarı 110 milyar lira

Toplamda 8 ihale ile 425 milyar lira çeken Merkez Bankası’nın 8 Ocak itibariyle ihalelerdeki stok miktarı ise 110 milyar lira oldu. Toplam sterilizasyonda stok miktarı da kotasyon yoluyla sterilizasyon dahil edildiğinde 144 milyar 433 milyon lira hesaplandı. Böylece de sonuçta likidite fazlası 140 milyar 433 milyon liraya indi. Merkez Bankası ilk depo ihalesine başladığında likidite fazlası 229.7 milyar lira seviyesinde iken en yüksek 400.2 milyar lira ile 3 Ocak'ta görüldü. 8 Ocak itibariyle 140.4 milyar liraya indirilmiş olsa da piyasada likidite fazlası devam ediyor.

Virtus Glocal Yönetici Ortağı Dr. İnanç Sözer, Merkez Bankası'nın aşırı TL enjeksiyonlarının uzunca zamandır kendisinin de paylaştığı bir risk unsuru olduğunu hatırlatarak “Ancak anlıyoruz ki Merkez Bankası büyümeden mümkün olduğunca en azından yılın ilk çeyreğine kadar feragat etmeden piyasada faiz yüksek olsa da kredinin ulaşılabilir olmasını sağlamak için bu kadar TL likiditesini bırakıyor” dedi. Sözer, kabaca 1.6 trilyon liralık bir TL enjeksiyonu olduğunu dile getirerek bunun da en büyük kaleminin swaplar kanalı olduğunu vurguladı. Depo ihalesiyle de bir miktarı tekrar Merkez Bankası tarafından geri çekildiğini kaydeden Sözer, “Şu an aslında bu Merkez Bankası'nın politika faizinin çok yüksek olduğunu ancak bu faizin piyasadaki faizlerle uyumlu olmadığına işaret ediyor” dedi.

Gecelik mevduat faizi yüzde 30’a geriledi

Sözer şunları söyledi: “Biz yüzde 42,5 olarak görsek de bu basit faiz oranı bir haftalık repo faiz oranı. Bunu bileşiklendirmek lazım bu rakam da yüzde 53'e denk gelir. Bu şu demek eğer bankacılık sektörü Merkez Bankası’ndan TL kullanmak istiyorsa yüzde 53 faiz oranı ile TL'ye ulaşabilir. Ama piyasada aşırı TL olduğu için bankalar yüzde 53 ile borçlanmıyor buna karşın Merkez Bankası’na kendi TL’lerini vermeyi tercih ediyorlar. Bu durum mevduat faizlerini aşağı getiriyor. Bugün gecelik mevduat faizleri yüzde 30'lara kadar gerilemiş durumda. Bizim enflasyon tarafını olumsuz etkiliyor. Bunu ocak ayı PPK’sından öte enflasyonla mücadelede konusunda halen bir geçiş sürecinde olduğumuzun daha net bir enflasyonla mücadele kısmının nisan mayısta aylarında yaşanacağının işareti olarak okuyabiliriz.”

Enflasyonla mücadelede zaman kaybettiriyor

Yaşananların bankacılık sektörü açısından pozitif olduğunu ancak enflasyonla mücadelede açısından zaman kaybettiren bir durum olduğunu vurgulayan Sözer, “Bu yapının TL KKM’lerle daha da büyüyebileceğini, depo ihalelerinin de rakam büyük de olsa vadelerinin kısa olduğu dikkate alındığında büyümeden feragat edebilecek ya da yapıyı değiştirebilecek bir mekanizma olacağını düşünmüyorum” dedi. Sözer, Merkez Bankası’ndan daha büyük daha kuvvetli daha uzun vadeli depo ihaleleri görebilmek gerektiğini ancak da koşular altında Merkez Bankası’nın bunu yapacağını sanmadığını ifade etti. Sözer, “Merkez Bankası mart sonuna kadar TL açığına yol açmadan aslında bir miktar TL fazlasını çekmek, törpülemek için bu tür operasyonlara bir süre daha devam edebilir. Nisan mayıs ayları ise enflasyonla daha net mücadeleye geçilen aylar olacak. Bu aylarda Merkez Bankası’nın doğrudan daha fazla likiditeyi daraltıcı etki yapacağı bir dönem olacak” diye konuştu. Bu arada Merkez Bankası'nın dünkü TL depo alım ihalesine gelen teklif tutarı 55 milyar 500 milyon lira oldu. İhalede ortalama faiz yüzde 41,86 seviyesinde oluşurken ihale tutarının tamamı karşılandı. 1 hafta vadeli 25 milyar lira tutarlı ihalede minimum faiz yüzde 41,85, maksimum faiz yüzde 41,87 seviyesinde gerçekleşti.

91 gün vadeye kadar depo ihalesi açılabiliyor

Merkez Bankası’nın 2024 Para Politikası metninde, Merkez Bankası KKM kur farkı ödemeleri ve TL karşılığı döviz işlemleri nedeniyle 2023 yılının ikinci yarısından itibaren, bazı dönemlerde sistemde TL likidite fazlası oluştuğunu ve TCMB APİ’de net borç alan konumuna geçtiğini hatırlattı. Oluşan likidite fazlası parasal aktarım mekanizmanın etkinliğini artırmak amacıyla çeşitli araçlarla sterilize edildiğini kaydeden Merkez Bankası, şöyle devam etti: “KKM hesaplarına zorunlu karşılık getirilmiş, ardından zorunlu karşılık oranları vadeye göre farklılaştırılarak artırılmıştır. Döviz cinsinden mevduat için Türk lirası cinsinden tesis edilmek üzere ilave zorunlu karşılık uygulaması getirilmiştir. 22 Aralık’tan itibaren Türk lirası depo alım ihaleleri düzenlenmeye başlanmıştır.” Yine 2024 Para Politikası metninde verilen bilgilere göre TL depo alım ihaleleri 91 gün vadeye kadar düzenlenebiliyor. Hazine borçlanma yapısı ve harcama projeksiyonu, rezervlerdeki güçlenme eğiliminin devamı ve vadesi henüz gelmemiş TL karşılığı swap işlemleri nedeniyle 2024 yılında da piyasada dönemsel likidite fazlası oluşabileceğini vurgulayan Merkez Bankası, parasal aktarım mekanizmasının etkinliğini korumak ve parasal sıkılaştırmayı desteklemek amacıyla, kullanılan sterilizasyon araçlarının çeşitliliği artırılarak söz konusu likidite fazlası sterilize edileceğinin ve miktarsal sıkılaştırma süreci devam edeceğini kaydetti. Ayrıca TCMB swap işlemlerine 2024 yılında da devam edileceğini sununla birlikte, TCMB tarafından gerçekleştirilen swap işlem miktarının kademeli şekilde azaltılmasının planlandığı yer aldı.

Merkez Bankası swapları azaltacak

Prof. Dr. Fatih Özatay likidite fazlası yorumuna katılmadığını Merkez Bankası’nın brüt döviz rezervlerini artırmak için yaptığı döviz karşılığı TL verdiği swap ihaleleri nedeniyle bu likiditenin oluştuğunu dile getirerek, depo ihaleleriyle de bu miktarın bir kısmının geri çekilmeye çalışıldığını kaydetti. Merkez Bankası’nın 2024 Para Politikası metninde TCMB tarafından gerçekleştirilen swap işlem miktarının kademeli şekilde azaltılması planlandığının yer aldığını söyleyen Özatay, piyasadaki TL miktarındaki fazlalığın ise geçici olarak değerlendirildiğini ifade etti. Özatay, bu durumun kalıcı olmamasının önemli olduğunu kalıcı olması durumunda faizin daha fazla artırılması gereksinimine yol açabileceğini vurgulayarak TL KKM hesaplarının artık açılamayacak olmasının da çok da likidite fazlası yaratmada çok etkili olacağını düşünmediğini belirtti.