Ramazan pidesi ve yerel seçimler
Yerel sözcüğü, global sözcüğünün yaygınlaşması ile yeni bir anlam kazandı. Ancak asıl değişim, coğrafi işaretler ile bölgelerin ve ülkelerin ekonomik değerinde yaratıldı.
Çocukluğumda ulusal ve uluslararası şeklinde iki kavram vardı. Ulusal olan, bizim için çok değerliydi. Örneğin, Türk Lirası’nın değerini koruma kanunu vardı ve liramızın değerini korumak için yabancı paralardan uzak dururduk. Ulusal sınırlar içinde üzerimizde döviz bulundurmazdık ki, bütün varlığımız kendi para birimimizde kalsın ve onun değeri korunsun. Bu çok duygusal bir şey de değildi; aksi takdirde hapse atıyorlardı. Buna benzer onlarca yasak vardı ama yine yasak olmasına karşın sokaklarda insanlar “Mavi Bandrollu Marlboro” için tombalacılara para basıyordu. Bu noktada sigaranın sağlığa zararlı olduğunu belirteyim.
Ulusal ile uluslararasını birbirinden ayıran aşılmamaz bir sınır vardı ve bu, çok kalın bir çizgiydi. Gençliğimde çalışmaya başladığımda bu çizgiyi aşmam gerekti. 1990’lı yıllarda dış habercilik yapıyordum ve yabancı ajansların geçtiği haberlerde ulusal/uluslararası ifadeleri yerlerini global/lokal ifadelerine bırakmaya başlamıştı. Eski yereller de mahalli oldu.
Yerel seçimlere gelirsek, bunun yerelliğinin kalmadığını söyleyebilirim. Bu yüzden adaylar afiş ve pankartlarla bilinirliklerini artırmak için savaşıyor. Kalamış Parkı’ndaki Osman Hamdi Bey heykelinin altındaki “Kadıköy’ün ilk belediye başkanı” ifadesini gördükçe, “acaba onun zamanında nasıldı” diye sormadan edemiyorum.
Globalleşme ulusal olanı ve ulusal olan da yerel olanı yiyerek beslenirken, bunun ekonomik bir karşılığının olmaması ilgi çekici bir durum oluşturuyor. Yerelliğin değerinin göstergesi olarak kullanmak istediğim coğrafi işaretli ürünler, elimdeki 2022 verilerine göre global düzeyde 300 milyar dolarlık ve Avrupa Birliği’nde de 100 milyar Euro’nun üzerinde bir satış değeri oluşturuyor. Avrupa Birliği Komisyonu coğrafi işaret tescili olan ürünlerin fiyatının tescili olmayanlara göre 2,23 kat yüksek olduğunu açıklıyor.
Bunun yereldeki karşılığı Kadıköy’de Ramazan pidesinin 25 liraya satılması. Fırıncılar 400 gram pide yerine bunun yarısı kadarını üçte iki fiyata satıp daha çok kâr edebilirlerdi ki bunu yapan yerellerimiz mevcut. Ancak yerel seçmen olarak konuştuğum yerel fırıncılar, pastane pidesinde durumun farklı olması ile birlikte kendi ürettikleri pidenin iyi olmasının gramajı ile doğrudan bağlantılı olması gerektiğini ve kendilerinin varlıklarını sürdürmek için bunu bu fiyattan satmak durumunda olduklarını açıkladılar. Bence yerelliğin en önemli boyutu, Ramazan pidesinin kalitesi ve fiyatını karşılıklı konuşabilmek için ekstra bir çaba harcamaya gerek kalmaması.
Madalyonun iki yüzü: Analog ve dijital
Güçlü ve yeni teknolojilerin kontrol ettiği yenidünyada gezinme ve bu dünyaya etki etme yollarını ele alan Daniel Doll-Steinberg’ün kitabı “Dizginlenemeyen” bunların teknoloji ile bağlantısını anlamak isteyenler için iyi bir rehber olabilir. Türkiye ziyareti sırasında iki saate yakın süre sohbet ettiğim Doll-Steinberg, bilgisayarların kuantuma gittiği süreçte insanların ikili kodlanmış olmasını ele alıyor.
Doll-Steinberg, insanların evet/hayır şeklinde ikili kodlanmış düşünce biçimlerine doğru yol alırken, kuantum yöntemler ve aynı anda birden fazla durumu işleyerek kabul edebilme yetilerini geliştiren bilgisayarların analoğa doğru ilerliyor olmalarını gerçek anlamda ironik bir durum olarak değerlendiriyor.
Yüzleşilmesi gereken sorun
Analog düşünceden ikili kodlanmış düşünceye geçişimizin dünyanın birçok ülkesindeki açık kutuplaşmaları ortaya çıkarırken bu dünyada doğru olmayan ancak kabul edilebilir olan enformasyon, daha ayrıntılı ve üzerinde düşünülmesi gerekene göre daha iyi ve değerli bulunuyor. Bu durum ise, gerçek sorunlara gerçek cevaplar verebilmeyi sağlayacak disiplinin oluşmasını büyük ölçüde engelliyor.
Doll-Steinberg’ün “Geleceğimizin dünyası ise bugün ne yapacaklarımıza bağlı olacak biçimde şekilleniyor. Tıpkı bir gökdelen gibi, geleceğimizin sağlamlığı da inşaat bittikten sonra asla gözlemlenemeyecek olan temellerine dayanıyor” şeklindeki sözleri ise yenidünyanın kaynak kodunu oluşturuyor.