Temiz tuvalet uygarlık göstergesidir

Oturaklar nerede?

ABD’ deki üniversitede öğrenim gören bir Türk arkadaşım, Amerikalı kız arkadaşını ilk kez Türkiye’ye getirmişti. Uçak yolculuğu sıradan bir yolculukmuş. Ancak yolculuğun ikinci aşamasında, İstanbul Ankara arasında komik şeyler olmuş.  İstanbul’da her şey güzel başlamış. Arkadaşın dayısı kullanması için ona bir araba vermiş. Türk konukseverliği işte; Amerikalı konuk rahat etsin demiş.  Bir de belli mi olur; bakarsın kız gelin adayıdır.  Yeğenim kızın yanında kendini eksikli hissetmesin”  diye de düşünüp vermiş arabayı.

İstanbul’dan Ankara için sabah erken yola çıkmışlar. Arkadaşım arabayı sürerken bir turist rehberi gibi de ülkemiz hakkında heyecanlı heyecanlı bilgi veriyormuş. Anadolu’da kurulmuş uygarlıkları anlatıyormuş. Kız arkadaşını etkilemek için adeta nefes almadan, susmadan konuşuyormuş.  Kız bir ara fırsat bulup  “Bir yakıt istasyonunda durabilir miyiz?” demiş. Arkadaşım ilk istasyonda durmuş ve Türk usulü, kız arkadaşını tuvaletin kapısına kadar götürmüş. Ama kızın içeri girip çıkması bir olmuş. “Başka bir istasyona gidelim” demiş. Arkadaşım “Kız kibar; beni utandırmamak için tuvalet pisliğini belirtmek istemedi” diye düşünmüş. İkinci ve üçüncü istasyonlarda da benzeri şeyler olunca kız açıklamak zorunda kalmış: “Bu nasıl oluyor böyle? Burada da tuvalet oturakları çalınmış.” 

Kızın alaturka tuvaleti bilmeyeceği arkadaşımın aklına gelmemiş. O aklını tuvaletin pisliğine takmışmış. Ama o pis durum takılacak kadar da vardı.  Umuma açık yerlerde tuvaletler çok pisti. Akaryakıt istasyonlarının tuvaletleri daha bir pisti. (Şimdi bir iktidar milletvekilini duyar gibiyim “Bizden önce tuvaletler çok pisti.”  Bir başkası da el yükseltip “Bizden önce ülkede tuvalet bile yoktu”  diyebilir (!)

Evet akaryakıt şirketlerinin tuvaletleri pisti. Ama sonra bu konuda ülkede bir devrim yaşandı. Öğretmen kökenli bir karı-kocanın 1992 yılında kurduğu akaryakıt şirketinin istasyonlarındaki tuvaletler temizlikleri ile ilgi çekmeye başladı. Sonra 2000 yılında “Temiz tuvalet kampanyası” başlattılar, Türkiye’de değişim başladı.

Tuvalet o kadar temizdi ki

Rekabet güzel şeydir. Bir markanın başlattığı temiz tuvalet girişimine diğer akaryakıt dağıtım şirketleri de ilgisiz kalamadılar. Onlar da tuvaletlerini temizlediler.  Çünkü müşteriler, kullanacakları akaryakıt istasyonlarının seçiminde tuvalet temizliğine de bakmaya başladılar.

Geçen yılki bir İstanbul Çanakkale yolculuğum sırasındaydı.  Malkara ile “1915 Çanakkale Köprüsü” arasındaki otoyolda bir akaryakıt istasyonunda tuvalete girdim. Tuvaletlerin temizliğine hayran kaldım. İstasyondan çıkarken kasadaki kıza “Tuvaletiniz o kadar temiz ki; insan sırf bu tuvaleti kullanmak için bu otoyolda seyahat edebilir” dedim.

Temiz tutmanın başka yolu

Facebook’ta bir paylaşım görmüştüm. Polis memuru merkezi aramış, konuşuyor: “Alo merkez. Olay yerine vardık. Kadın,  sildiği yerlere kurumadan basan kocasını vurmuş. Kocayı hastaneye kaldırdık.” Bu kez merkezden amir soruyor: “Kadını göz altına aldınız mı?” Polis memuru cevap veriyor: “Hayır amirim. Silinen yerler daha kurumamış”.

Çanakkale merkezde Eceabat Feribotu’ndan çıkışta bir akaryakıt istasyonu vardır. Aylar önce bir çarşı ziyareti sırasında bu istasyondaki tuvalete girme girişiminde bulundum. Ama akaryakıt istasyonunun marketi içindeki tuvalet kapısının önünde kırmızılı beyazlı plastik bir şerit vardı. Hani suç işlenen yeri koruma altına almak,  girişi engellemek için “Olay yeri inceleme” nin kullandığı şeritlerden. Şeriti görünce yukardaki paylaşımı anımsadım. “Herhalde tuvaleti kötü kullanan birisini titiz market çalışanı vurdu” diye düşündüm.. Çekine çekine sordum  “Tuvaleti kullanabilir miyim?” . Cevap çok netti “Kullanamazsınız, tamirat var”

Fakat sözü edilen tuvaletin tadilatı aylardır bitmedi. Tuvaletin önünde hep o kırmızılı beyazlı “Olay yeri inceleme” tipli şerit. Anladım ki, bu istasyon tuvaletleri temiz tutmanın daha değişik bir yolunu bulmuş, kullandırtmıyor. Şirketin merkezini aradım bir kaç kez. Söz konusu istasyona gerekli uyarıları yaptıklarını belirttiler. Ama değişen bir şey olmadı. Görünen o ki, bu istasyon merkezi takmıyor.

Bir yorum

Temizlik, hele hele de tuvalet temizliği bir uygarlık işaretidir. Akaryakıt dağıtım şirketleri,  istasyonları ile bu konuda ülkeye güzel örnek oldular ve olmaktalar. Ancak şirket merkezleri bu konuya ne kadar inansa da bazılarına söz geçiremiyor. Çanakkale Köprüsü yolunda temizliğine hayran kaldığım istasyon ile Çanakkale merkezde kullandırılmayan tuvalet aynı şirkete ait.

Tuvalet temizliği konusunun başka bir boyutu var. Akaryakıt istasyonu sahiplerinin gayreti yetmiyor. Başta kullanıcıların temiz ve özenli olması gerekiyor.  Bu bir eğitim meselesi, görgü meselesi. Amerikalılar uygarlıktan nasibini alamamış kişileri tanımlamak  için “Daha tuvalet eğitimini tamamlamamış” derler.  İşin kullanıcı kısmını çözmek daha zor. Tuvalet temizliği konusunda yılmış bir hostes, tuvalete  yazmış: “Eloğlu yüzlerce kilometre uzaktan füze ile hedefini vuruyor. Siz de tuvaleti kullanırken biraz dikkat edemez misiniz?”

Tuvaletlerin de temiz olması ve dikkatli kullanılması dileğiyle…