Yıllık enflasyonun 5 ya da 6’da biri yalnızca kiradan

Geçen yıl yüzde 106 düzeyinde oluşan, bu yılın şubat ayında yüzde 97’ye inen TÜFE kapsamındaki yıllık kira enfl asyonu 2025 sonunda yüzde 70-71’e ancak gerileyecek gibi. Ancak bu oran, herkesin kirası yüzde 70-71 artacak anlamına gelmiyor; bu, TÜFE’deki oranı gösteriyor. İki kavram arasında fark var.

Vatandaşın kirasındaki artışın oranı, tabii ki istisnalar olacaktır, yüzde 34 ile yüzde 56 arasında değişecek.

Geliyoruz en önemli kısma... Kiradaki artıştan bu yılın enfl asyonuna yansıma yaklaşık 5 puan olacak. “5 puan da ne ki, hiçbir şey değilmiş” diye düşünenler için peşinen söyleyeyim; yıllık oranın yüzde 24 tahmin edildiği, hadi gerçekleşmenin bu düzeyde tutulamayıp yüzde 30’a çıktığı varsayılırsa tek başına kiradan gelecek 5 puanlık etki hiç de göz ardı edilebilecek bir düzey değildir. Dikkat ediniz, yalnızca bir kalem... Kiranın TÜFE’deki ağırlığı da üstelik yalnızca yüzde 6,8.

Ağırlığı yüzde 6,8 olan bir kalemden toplam TÜFE’ye 5 puan etki...

Yıllık gerçekleşmeyi yüzde 24 varsayarsak geriye kalıyor 19 puan! Yıllık oran yüzde 30 oldu diyelim, geriye kalıyor 25 puan!

Detaylar...

Vatandaşın ekonomik sorunlarının başında hiç kuşku yok kira yükü geliyor. TÜİK verileri toplumda yüzde 56’lık bir kesimin kendi evinde oturduğunu, yüzde 28’in kiracı olduğunu, yüzde 15’lik kesimin ise ev sahibi ya da kiracı olmamakla birlikte kira ödemediğini gösteriyor. Lojmanda oturanların oranı ise yüzde 1.

Kiraların geldiği düzeye ve yüzde 28’lik kiracı oranına göre kira giderinin toplam TÜFE’de yüzde 15’e yakın pay alması gerektiğini birkaç kez dile getirmiştim. Ancak TÜFE’de kiranın ağırlığı bu yıl için yüzde 6,8’e çıkarıldı. Bu haliyle bile kira TÜFE’deki en büyük kalem. Kiranın TÜFE’deki ağırlığı geçen yıl yüzde 5,06 düzeyindeydi.

Kiradaki artış oranı, bir önceki ayın yıllık ortalama TÜFE artışı tavan alınmak suretiyle belirleniyor. Bu oranın altında bir oran uygulayan oluyor mudur bilinmez ama pek sanmıyorum.

TÜFE’de yıllık ortalama artış olarak bilinen oran, “son on iki ayın endeksinin ortalamasıyla bir önceki on iki ayın endeksinin ortalamasına” göre bulunan oran.

Bu şekilde hesaplanan yıllık oran, aydan aya hesaplanan yıllık orana göre çok daha yavaş değişir. Bu sayede 2025’te söz konusu oranın nasıl seyredeceğini, dolayısıyla her ay için kira artış oranının en fazla ne olabileceğini yaklaşık olarak tahmin etmek daha kolay.

Aylık yüzde 2’lik artışlarla...

Bunu yapabilmek için önce tabii ki aylık artışların ne olabileceğini öngörmek gerekiyor. İki ayda yüzde 7,42 olan TÜFE artışından sonra kalan on aylık dönemde her ay için herhalde yüzde 2’nin altında artış söz konusu olmaz.

Aylık yüzde 2 artış bizi yıl sonunda yüzde 31’lik bir orana götürür.

Mart-aralık döneminde aylık ortalama artışın yüzde 2 olması durumunda yıllık ortalama artışın nasıl seyredeceği tabloda yer alıyor.

Tabloyu şöyle okumak gerekiyor:

Örneğin mart ayında tahmin ettiğim yıllık ortalama artış yüzde 51,19. Yılın tamamlanmasına on ay var ve bu dönemdeki kira yenilemelerinin aylara eşit dağıldığını varsayıyorum. Dolayısıyla her ay, o ayki enflasyonun onda biri kadar bir kira artışı göreceğiz. (Martta şubat oranı dikkate alınır ama bir aylık kaymayı göz ardı ediyorum.) Bu da mart ayı için yüzde 5,12’lik bir kira artışı demek. Herhangi bir artışın toplam TÜFE’ye yansıması çok daha teknik ve endeks üzerinden yapılır tabii ki ama bu hesabı basitleştirmek için aylık artışa kiranın TÜFE’deki ağırlığı olan yüzde 6,8’i uyguladığımızda bulacağımız etki 0,44 puandır. İşte bu şekilde bulduğumuz aylık kira artışları, yani mart için yüzde 5,12 olan oranların bileşik toplamı bizi yıl sonunda yüzde 70-71 dolayında bir kira oranına götürüyor. Ancak girişte de vurguladığım gibi bu TÜFE’de görülecek toplam oran, oysa vatandaşın bu yılki kira yenilemelerindeki artış aylık oranların bu şekilde gerçekleşmesi halinde 34-56 arasında kalacak.

TÜFE’ye etki 

Kiradaki artışın toplam TÜFE artışına olan etkisi ise yine girişte belirttiğim gibi küçük görünüyor ama bu bir yanılsama.

TÜFE’de 400’ün üstünde mal ve hizmet kapsanıyor. Kira onlardan yalnızca biri ama yüzde 6,8 ağırlığı ile ilk sırada yer alan bir kalem. Toplamdaki ağırlığı yüzde 6,8 olan bir kalem toplam artışa 5 puanlık bir etki yapacak. Tabii ki düz mantıkla “6,8’in etkisi 5 puansa, 100’ün etkisi kaç puandır” diye bir hesap yapılamaz ama kiradan gelecek bu etkiden dolayı toplam TÜFE hedefine ulaşma anlamında hareket alanı iyice daralacak.

Kira artışını daha aşağı çekmek hiç mümkün görünmüyor. Hatta tam tersine aylık artışların 2 puanı aşması ve buna bağlı olarak kira tavanına ilişkin oranı belirleyen yıllık ortalama artışın daha yukarıda oluşması olasılığı da var. Bu durumda kiranın etkisi daha da belirgin bir hal alabilir ve daha şimdiden yüzde 24’lük öngörüye göre 19 puana, yüzde 30’luk öngörüye göre 25 puana inmiş olan hareket alanı daha da daralır.