Şirketler döviz kredisine yoğun talep gösteriyor

Şebnem TURHAN

TL ticari kredi faizlerinde artış ve bankalara getirilen büyüme sınırı yükselen döviz kurlarına rağmen şirketlerin döviz kredisine talebini patlattı. Kur etkisinden arındırılmış hesaplamalara göre son yıllarda neredeyse yüzde 50 daralan döviz kredileri yüzde 21 büyüme hızına ulaştı. Kamu bankalarında hız yüzde 52’ye geldi.

Yerel seçime doğru yurtiçinde artan yoğun döviz talebi ve kurlardaki yükseliş önemli bir gündem maddesi olmaya devam ederken şirketlerin değişen kredi talepleri kur riskinden endişeli olmadıklarını ortaya koyuyor. TL ticari kredi faizleri yüzde 60’ın üzerinde seyrederken ve bankalara kredi büyümesi kısıtlamaları getirilmişken yükselen döviz kuru hareketlerine rağmen şirketler ibreyi döviz kredilerine çevirdi. Son yıllarda sert daralan döviz kredileri 2024 ile birlikte ivmelendi ve son haftalarda geçen yılın aynı dönemine göre kur etkisinden arındırılmış büyümesi yüzde 21’e ulaştı. Kamu bankalarında ise döviz kredilerinde büyüme yüzde 52’ye dayandı.

Yabancı para kredi büyüme sınırı yok

Merkez Bankası haftalık verilerine göre ortalama TL ticari kredi faizi yüzde 55,76 seviyesinde. Ama hem şirketlerin hem de bankacılık sektörü kaynaklarının verdiği bilgiye göre ticari kredi faizleri yüzde 60- 70 arası değişiyor ve ayrıca şirketlere limit sınırlaması da bulunuyor. Merkez Bankası TL cinsi ticari kredi büyümesinde de sınır uyguluyor bankacılık sektörüne. Bu sınır geçen haftalarda daha da sıkılaştırıldı ve aylık yüzde 2,5 olarak uygulanan TL ticari kredi büyüme hızı yüzde 2’ye düşürüldü. Merkez Bankası’nın bankacılık sektörüne yönelik olarak yabancı para kredi büyümesine ilişkin ise bir makroihtiyati önlem bulunmuyor.

Döviz kurları ise yerel seçimlere gün sayarken şubat ortasından bu yana hızla yükselişini sürdürüyor. Dolar/TL 32.3, Euro/TL ise 35.2 seviyesinde. Geçen yılsonundan bu yana dolar/TL yüzde 9,6, Euro/ TL ise yüzde 7,52 yükseliş gösterdi. Mart ayıyla birlikte döviz kurlarındaki hareketin ivmesi de arttı. Bu hareketin en büyük nedeni ise her seçim sonrası dövizde hareket bekleyen yurtiçi yerleşik özellikle de gerçek kişilerin yoğun döviz talebi oldu. Merkez Bankası rezervleri de bu yoğun talep nedeniyle erime yaşıyor. Döviz kredisinin faizleri Euro cinsi krediler için yüzde 7,35, dolar cinsi döviz kredileri içinse yüzde 8,7 seviyesinde Merkez Bankası verilerine göre ortalamada. Ancak bankacılık sektörü kaynakları son haftalarda Euro cinsi kredilerde yüzde 5-6 faizle yoğun bir kullandırımın söz konusu olduğuna da işaret etti.

Kamu bankalarında büyüme yüzde 52

Orca Marco Finansal Danışmanlık Kurucusu ve Stratejist Evren Kırıkoğlu’nun kur etkisinden arındırılmış olarak yaptığı hesaplamaya göre döviz cinsi ticari kredilerde geçen yılın aynı dönemine göre büyüme yüzde 21 seviyesinde. Tüm ticari kredilerde aynı dönemde büyüme yüzde 37 iken TL cinsi ticari kredilerde ise büyüme yüzde 38. Döviz kredilerinin büyümesinin yüzde 50’ye varan küçülmelerin ardından yaşandığını vurgulayan Kırıkoğlu, bu artışta kamu bankalarının ise başı çektiğine işaret etti. Kırıkoğlu, kamu bankalarında döviz kredilerindeki büyümenin yüzde 52 olduğunu vurgularken özel bankalarda yüzde 14 daralmanın sürdüğünü ancak yüksek seviyeli daralmaların sonuna gelindiğini vurguladı.

Ana para kur riskini sınırlı görüyorlar

Kırıkoğlu, döviz kredilerinde son yıllarda ciddi daralma olduğunu hatırlatarak, o seviyelerden bir anda artmaya başlayarak böylesi güçlü büyümelere geçildiğini dile getirdi. TL ticari kredi faizlerinin ve döviz kurlarının yükselmesine rağmen şirketlerin döviz kredisini makul bulmalarını Kırıkoğlu şöyle yorumladı: “Döviz kredisini makul bulup bu denli talep göstermeleri kurların TL ticari kredi faizi kadar artmayacağını düşünmelerinden kaynaklanıyor. TL ticari kredi faizi yüzde 40 artsa, yüzde 10 ile bile döviz kredisi kullandığını düşünelim döviz kurlarının yüzde 30 artmayacağını hesaplıyor demektir. Kurun kredi faizleri kadar artmayacağı beklentisi talebe ciddi şekilde yansıyor. Ana para kur riskini sınırlı görüyorlar.” Kırıkoğlu, “Kamu bankalarının kullandırması devletin şirketlere bu krediyi kullanın demesidir. Hiçbir devlet şirketlerine sistemik bir risk yaratmaz” dedi.

Yılsonuna göre 3.4 milyar dolarlık artış

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu verilerine göre 8 Mart ile biten hafta itibariyle toplamda 131 milyar 995 milyon dolar seviyesinde. Kamu mevduat bankalarında döviz kredi stoku 44 milyar 582 milyon dolar, yabancı mevduat bankalarında 27 milyar 728 milyon dolar, yerli özel mevduat bankalarında ise 31 milyar 623 milyon dolara geldi. Geçen yıl sonunda toplam döviz cinsi ticari kredi stoku 128 milyar 571 milyon dolar seviyesindeydi. Böylece geçen yıl sonuna göre toplam döviz cinsi ticari kredi 3 milyar 381 milyon dolar arttı. Kamu mevduat bankalarında aynı dönemde artış 2 milyar 130 milyon dolar, yerli özel mevduat bankalarında 1 milyar 78 milyon dolar iken yabancı mevduat bankalarında sadece 117 milyon dolar oldu.

Reel sektörün kur endişesi yok, endişe bireylerde

Orca Marco Finansal Danışmanlık Kurucusu ve Stratejist Evren Kırıkoğlu, kur artacak endişesinin tamamen bireylerde olduğuna işaret ederek bunun da seçimler öncesinde tetiklendiğini dile getirdi. Kırıkoğlu, “Merkez Bankası rezervlerindeki bozulmaya hem sistemden çıkışlar hem de pozisyon transferlerdeki bozulmaya baktığımızda tamamına yakını bireyler kaynaklı görünüyor. Son 4-5 haftada bu talep hızlandı. Son 4-5 haftada ne oldu da bireyler karamsarlığa kapılıp döviz talep etmeye başladı? Bence bu öncelikle her seçim öncesi algıda bozulup risk azaltma tavrı, ki seçim sonucu görelim pozisyonu Türkiye’de iyi yıllarda bile olur, ikincisi sosyal medyada kötümserlikten beslenen, prim yapanlardan kaynaklandı. Bundan sonra ne olacağı boş spekülasyonlara değil enflasyona bağlı. Enflasyonda üst üste iki kere daha sapma olursa Merkez Bankası faiz artırmak zorunda kalabilir ciddi şekilde. Kur tarafında kötümser değilim. İşler kötüye gitse de Merkez Bankası faiz artıracak ve kur yine kontrolden çıkmayacak. Bu kötümserlikler ise sıkılaşmanın maliyetinin artmasını, enflasyonla mücadelenin ve çözümün ertelenmesi ve daha uzun süre yüksek faiz ile yaşamamız sonucunu doğuruyor” dedi.

Döviz kredisi kullanma koşulları var

Tüm bunlar finansman ihtiyacı olan şirketleri de döviz kredilerine yöneltti. Ancak döviz kredisi kullanımı için de bazı sınırlamalar bulunuyor. 15 milyon dolar ve üzerinde kredi bakiyesi olan şirketler döviz gelirine sahip olup olmadıklarına bakılmaksızın serbestçe döviz kredisi kullanabiliyor. Kamu kurum ve kuruluşları, bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring ve finansman şirketleri döviz kredisi alabiliyor. Son üç mali yılda döviz geliri olmayan şirketler ise belgelemeleri şartıyla muhtemel döviz gelirleri toplamını aşmayacak şekilde döviz kredisi hakkından yararlanabiliyor.