19 Mart operasyonu iç kredi zorluklarına dış kredi daralmasını ekledi

Cumhurbaşkanı adayı ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanmasıyla ortaya çıkan siyasi durumun, zaten kırılgan olan ödemeler dengesi üzerinde yarattığı hasar, nisan ayı verileri ile daha da belirginleşti. Tablomuzda da görüldüğü üzere mart öncesi ve sonrası arasında sermaye hareketlerinde keskin bir değişiklik var. 

19 Mart siyasi operasyonunun ilk etkilerini mart ayı ödemeler dengesi verilerinde görmüştük. Martta öne çıkan özellik, yerli sıcak paranın, yabancıdan daha hızlı yurtdışına çıkmasıydı. Nisanda yabancı sıcak para kaçışı da güçlü bir şekilde etkili oldu.

Nisan ayı ödemeler dengesi verilerinde öne çıkan noktalar şöyle:

- Cari açıkta önceki aylara göre bir sıçrama var. Şubat ve martta 4,3 milyar dolar olan aylık cari açık, nisanda 7,86 milyar dolara çıktı. Bu son 2 yılın en yüksek aylık cari açığı.

- Önceki aylarda fazla veren altın ve enerji hariç dış ticaret dengesi, nisanda 3,97 milyar dolar açığa döndü. Bu da Temmuz 2023’ten bu yana son 21 ayın en yüksek rakamı.

- Sermaye hareketleri cephesinde martta 10,83 milyar dolar olan net döviz çıkışı, nisanda 17,12 milyar dolara tırmandı.

- Rezervlerde mart ayında 15,13 milyar dolar olan kayıp, nisanda 24,99 milyar doları buldu. Nisandaki aylık rezerv kaybı, açık arayla tarihi bir rekor.

- Mart ayında 450 milyon dolar ile sınırlı kalan net yabancı çıkışı, nisana 9,43 milyar dolara fırladı. Bunun ana kaynağı, esası tahvil piyasasından olmak üzere sıcak paradaki çıkışın 9,84 milyar dolara tırmanması.

- Yerleşiklerin sermaye ve kredi hareketleriyle yurt dışına mart ayında net 6,47 milyar dolarlık çıkış olmuştu. Nisanda bu miktar 7,92 milyar dolara tırmandı.

- Ancak mart ve nisan ayındaki çıkışların kompozisyonunda birbirine tam ters bir yapı var. Martta yerli sıcak parada yurtdışına kaçış, kredi hareketlerinde ise yeni alınan borçlarla giriş vardı. Nisanda ise tam tersine yerli sıcak parada yurt içine giriş ama kredi tarafında net borç ödeme ile çıkış var.

- Martta 8,35 milyar doları mevduat şeklinde olmak üzere 9,18 milyar dolarlık yerli sıcak para kaçışı olmuştu. Nisanda yurtdışı mevduatlardan 3,34 milyar dolar geri dönüş gerçekleşti. Ancak bu arada yurtdışında hisse senedi ve tahvil yatırımları yoluyla 1,39 milyar dolarlık yerli sıcak para çıkışı sürdü.

- Martta yerleşikler yurtdışından net borçlanma ile 4,71 milyar dolar getirmişlerdi. Nisanda ise net borç ödeme yoluyla 9,95 milyar dolar döviz dışarı çıktı.  Bu da aylık düzeye tarihi bir rekor.

- Martta bankalar yurtdışına net 1,32 milyar dolar kredi vermişlerdi, nisanda kredilerini kapatarak 772 milyon doları yurtiçine getirdiler.

- Nisanda çok keskin bir şekilde ortaya çıkan dış borçları azaltma hareketi, yerleşiklerin ödemeler dengesi ve kurlar konusundaki kaygılarının çok ciddi boyutta olduğunun bir işareti. İçeride krediye erişim sıkıntılarına dış kredi kapısındaki daralmanın eklenmesinin, ekonomik durgunluk etkisi yüksek olabilir.

19 Mart siyasi operasyonu, ödemeler dengesini, güven verecek kadar toparlayamadan tekrar aşırı kırılgan ve güvensiz bir zemine sokmuş bulunuyor. Şimdi buna bir de bölgemizdeki savaş hali eklendi. 19 Mart operasyonu, ekonominin bu şoka çok daha zayıf halde yakalanmasına neden olmuş durumda.