Algoritma ve uygulamanın entegrasyonu şart     

Kerem ÖZDEMİR
Kerem ÖZDEMİR KEREM İLE İŞİN ASLI

Dünyanın nüfusunun şehirlerde yoğunlaşacağına dair raporların işaret ettiği ölçeği fark ettiğimizden beri, akıllı şehir kavramına tapmaya başladık. Burada söz konusu olan ölçek akıllı kent teknolojilerinden bilgi sistemlerine kadar dijitalleşmenin sunduğu her nimeti daha değerli hale getiriyor. Bunda kuşku yok. Bununla birlikte gecekonduya şömine inşa etmenin geçerli bir çözüm olmaması gibi, bu yenilikleri teknoloji aşkına kullanmanın büyük bir hata olduğunu ifade etmeliyim. Gecekonduda dışarıda mangalda yaktığınız kömürün yanması bittiğinde içeri alır; üzerini közle örter ve bununla ısınırsınız. Bunu kömür sobası alamayacak kadar yoksul olunması durumu için yazıyorum.             

Rahmetli babaannem, İkinci Dünya Savaşı yıllarını Doğubeyazıt’ta yaşadığı için bakır mangalının içinde bu işi çok iyi yapardı. Külün içine kor yerleştirip üzerini örter; sonra onunla hem ısınır hem de üzerinde çay demlerdi. Patates közlediğini bile hatırlıyorum. Üstelik büyük bir lüksü vardı; 1980’li yıllarda içi tuğla kaplı kömür sobamız olduğu için kömürü sadece maşayla sobadan alması yeterli oluyordu. Bu, onun açısından büyük rahatlıktı ve bu alışanlığından hiç vazgeçmedi.            

Biz o kömür sobasıyla büyümüştük. Üzerinde kestane yapardık; ev güzel koksun diye portakal kabuğu yakardık; bacasına çamaşır asardık, kururdu. Üst kapağından içine soktuğumuz tel ızgarada etten balığa kadar her şeyi pişirirdik.              

Babaannem öldükten sonra onun mangalında kağıt ve tahta yakarak onun yaptıklarını yapmaya kalktım; evi duman bastı ve tavandaki is izini boyamak zorunda kaldım. İstanbul’un doğalgaza geçeceğini söyleyen entelektüel bir akrabamız, babaannemin ölümünün ardından sobayı eskiciye verdirmişti. Şimdi her şeyi eve bağlattığımız doğalgaz ile hallediyoruz ama doğalgaz kesilse tek bir alternatifimiz yok. Elektrik kesildiğinde ocağı yakan elektrikli çakmak çalışmadığı için gidip marketten çakmak alıp onunla yaktığım kağıt parçası ile ocağı tutuşturuyorum. Üstelik bunlar doğalgaz örneğindeki gibi sadece akla gelen ya da ocağı yakma örneğindeki gibi çok nadir gerçekleşen olaylar olsa da sorun yaşandığı zaman hızla çözemediğimiz sorunlara bağlı yumuşak karnımızı oluşturuyor. Yaşlanınca ocağı yakmaya kalktığımda çakmak ateşlemeze muhtemelen nasıl yaptığımı hatırlamayıp öylece kalacağım. Bunlar basit örnekler gibi görünebilir ancak son yaşadığımız deprem felaketi, akıllı ve yeterli şehirlerin iş akışını bu basit örnekleri de düşünerek ele almamız gerektiğini bize gösterdi.               

Büyük ölçekli ve yenilikçi yapılar olarak tasarlanan şehir hastanelerine merdiven yapılmayıp bütün erişim sisteminin asansörler ile tasarlanması, deprem sonrasında hastaları kurtarma konusunda yaşanan zaafiyetle ne kadar önemli bir uygulama hatası olduğunu gösterdi. Algoritmaya göre, hastaneye giriş yapan birinin ilgili asansörle doğrudan ulaşacağı noktaya yönlendirilmesiyle pratik bir çözüm sunması gereken kurgu, depremde elektrikler kesilince asansörler çalışmadığı için uygulamada bir ölüm kapanına dönüşüyor. Yangın merdivenlerinin, buralarda sigara içilmesini engellemek için yaygın bir uygulama olarak kilitlenmesi, deprem koşullarında can kaybını artırıcı bir unsura dönüşebiliyor. Bu listeyi uzatmak mümkün ama algoritmayı oluştururken süreç tasarımını insan ve olası senaryolar ile ilgili değişkenleri dikkate alarak uygulamaya uygunluk sağlamanın önemini göstermek için bu örneklerin yeterli olduğunu düşünüyorum.                

Burada yeterli sözcüğünü kullanmakla birlikte bu tasarımı yaparken gerek ve yeter koşul ayrımına da dikkat çekmek isterim. Deprem örneğinden devam edersek, depremde binaların yıkılmaması gerek koşuldur. Rahmetli babam, Gölcük depreminin ardından Yalova’daki dairemize ulaştığında duvarı kaplayan dört parçalı büyük dolabımızın karşı duvara çarptıktan sonra sırtüstü devrildiğini keşfetmişti. Evde olsaydık, muhtemelen çarpışma kaçınılmaz olacaktı. O zaman hayatta kalmak için evin yıkılmamasının yanı sıra mobilyaların da sabitlenmesi gerekiyordu. Gerek koşullar, bir yaralanma gerçekleştiğinde müdahale, tıbbi destek ve hastane desteği gibi birçok koşulla ilgili akış süreçlerinin tasarlanmasıyla karşılanabilir. Kurtarma ve bakım ile insanları hayatta tutmanın gerek koşullarını yerine getirebilirsiniz. Ya da yumuşak zeminde bina inşa ederken sismik izolatör gibi teknolojik araçları kullanarak belirli bir büyüklükteki depremde hayatta kalmanın yeterli koşulunu sağlayabilirsiniz. Bunun ötesi yanılma payı olur.             

Gerek koşul, yerien getirmediğinizde bir sonuca ulaşmanın mümkün olmamasına işaret ederken yeter koşul, o sonuca ulaşmak için yerine getirmeniz gereken koşulların tümünün oluşturduğu bütündür. Gerek koşulu yerine getirmiyorsanız, yola bile çıkmamak gerekir. Yeter koşulu yerine getirdiğinizde ise hedefe ulaşmamanız çok mümkün değildir.             

Bundan sonraki hayatımızda kuracağımız şehirlerin akıllı şehir olması gerek koşuldur. Ancak bu çalışmayı yaparken bunun yeterli olmadığını gördüm. Bu şehirlerin aynı zamanda yeterli şehirler olması gerekiyor. Bu, sürdürülebilirlikten biraz daha farklı olan ve mühendislik gerektiren bir boyuttur. Çalışmanın asıl vurgu yapacağı alan, bu akıl ve yeterliği birleştirme noktası.

Yazara Ait Diğer Yazılar Tüm Yazılar
Ödev yok deneyim var 25 Mart 2024