Avrupa Birliği-Yeni Zelanda STA’sı
Avrupa Birliği ile Yeni Zelanda arasında müzakereleri 30 Haziran 2022 tarihinde tamamlanan kapsamlı ve iddialı ticaret anlaşması 9 Temmuz 2023 tarihinde Brüksel’de imzalandı. Müzakereler 2018 yılı haziran ayında başladı ve 12 turda gerçekleşti. Anlaşma, her iki tarafın da gerekli nihai yasal adımları tamamlamasının ardından 2024’ün ilk yarısında yürürlüğe girecek.
Serbest ticaret anlaşmasına (STA) ilişkin Avrupa Birliği tarafından yapılan etki değerlendirmesine göre, Yeni Zelanda ile AB arasındaki ticaretin %30 artması bekleniyor. Tarifelerin kaldırılması işletmelere yılda 140 milyon Euro vergi tasarrufu sağlayacak. Anlaşmanın AB’nin Yeni Zelanda’ya yatırım akışını %80’in üzerinde artırabileceği ifade ediliyor. Yeni Zelanda Başbakanı Chris Hipkins anlaşmayla Avrupa Birliği’ne ihracatlarının 1,8 milyar dolara kadar artabileceğini ve anlaşmanın tam olarak uygulanması halinde GSYİH’ya 1,4 milyar dolar katkıda bulunabileceğini belirtti. Yeni Zelanda, Avrupa Birliği’nin araştırma ve yenilik çerçevesi platformu olan Horizon Europe Ortaklık Anlaşmasını da imzaladı.
AB, Çin ve Avustralya’nın ardından Yeni Zelanda’nın üçüncü büyük ticaret ortağı. AB'nin Yeni Zelanda ile mevcut ikili ticareti, halihazırda mal sektörlerinde yılda 7,8 milyar Euro ve hizmet sektörlerinde 3,7 milyar Euro tutarında. AB, Yeni Zelanda'ya yılda 5,5 milyar Euro değerinde mal ihraç ediyor ve 2,3 milyar Euro tutarında Yeni Zelanda ürünü ithal ederek AB için 3,2 milyar Euro değerinde bir ticaret fazlası sağlıyor. Hizmet ticaretine baktığımızda AB’nin, ithalatının iki katından fazlasını ihraç ettiğini görüyoruz. AB’nin 2,6 milyar Euro değerinde hizmet ihracatına karşılık, Yeni Zelanda’nın AB’ye hizmet ihracatı 1,1 milyar Euro seviyesinde.
Anlaşma, yürürlüğe girdiğinde Yeni Zelanda tüm AB malları ithalatı üzerindeki vergileri kaldıracak. Sanayi ürünleri üzerindeki yüksek vergilerin kaldırılmasıyla Yeni Zelandalı tüketiciler ve işletmeler AB’den ithal edilen ürünlere daha uygun fiyatla erişim sağlayabilecek. Anlaşmayla birlikte sanayi ürünlerinin yanı sıra bazı gıdalar ve içecekler üzerindeki gümrük vergileri de sıfırlanacak.
Serbest meslek çalışanları da dahil olmak üzere Yeni Zelanda hizmet sağlayıcıları, STA’nın iş insanlarının AB’ye girişini ve geçici olarak kalmasını kolaylaştırma taahhütlerinden faydalanabilecek. Bu taahhütler arasında kolaylaştırılmış ve şeffaf vize başvuru süreçleri, vizeler için makul ücretlerin belirlenmesi ve Yeni Zelanda hizmet sağlayıcıları için asgari vize taahhütlerinin yerine getirilmesi yer alıyor.
Bu anlaşma ile AB ve Yeni Zelanda, taraflardan birinde önemli ölçüde işlenmiş ürünlerin anlaşmanın tarife tercihlerinden yararlanabilmesini sağlayan menşe kurallarını kabul etti. Bu husus, anlaşmanın faydalarının üçüncü ülkelerde üretilen ürünlere değil, AB ve Yeni Zelanda'da üretilen ürünlere yönelik olmasını beraberinde getiriyor.
Anlaşma genel bir ikili koruma mekanizması içeriyor. Bu mekanizma, STA aracılığıyla artan ithalatın sonucu olarak endüstriyi ciddi zararlardan veya bunların tehditlerinden korumak için geçici tarife artışlarına, daha fazla tarife liberalizasyonunun askıya alınmasına izin veriyor. İkili koruma, taraflardan herhangi birince ve tüm ürün kategorilerine uygulanabilecek.
Taraflar sürdürülebilir, kapsayıcı, sağlıklı ve dirençli gıda sistemlerinin geliştirilmesine katkıda bulunan politikaların güçlendirilmesi ve programların tanımlanması, sürdürülebilir gıda sistemlerine geçiş için iş birliği yapacaklar.
Anlaşmanın içerisinde dijital ticaret bölümü de yer alıyor. Sınır ötesi dijital ticaret işlemleri yapan tüketiciler için güvenli bir çevrimiçi ortam sağlanması, çevrimiçi ve çevrimdışı faaliyetler arasındaki engellerin kaldırılması ve ayrımcılığın önlenmesi de bu bölümde yer alıyor.
AB ve Yeni Zelanda, belirli sübvansiyonların piyasaların düzgün işleyişini bozabileceğini ve çevreye zarar verebileceğini kabul ediyor ve bu amaçla, ilke olarak, rekabeti veya ticareti olumsuz etkileyen veya çevreye zarar veren hiçbir sübvansiyonun verilmemesi konusunda mutabıklar. Ayrıca hem mal hem de hizmet sağlayıcılara verilen sübvansiyonların kamuya açıklanması gereken kapsamlı bir şeffaflık mekanizması üzerine de anlaşma sağlanmış durumda.
Endüstrilerin rekabetçi kalabilmesi için yenilikçiliği ve yaratıcılığı teşvik edecek olan fikri mülkiyet haklarının etkili bir şekilde korunması ve uygulanması için kapsamlı fikri mülkiyet hükümleri üzerine de anlaşmaya varıldı. Anlaşma, telif hakkı ve ilgili haklar, ticari markalar, endüstriyel tasarımlar, coğrafi işaretler, bitki çeşitleri ve ifşa edilmemiş bilgilerin korunmasına ilişkin hükümlerin yanı sıra sınır önlemleri de dahil olmak üzere fikri mülkiyet uygulamasına ilişkin katı hükümler içeriyor.
STA, hükümlerinin yorumlanması ve uygulanmasından doğabilecek ihtilafların çözümü için adil, verimli ve etkili bir mekanizma kuruluyor. STA’nın ihlal edildiğini iddia eden taraf, uyuşmazlık konusuna göre farklı aday listelerinden üyelerin seçileceği bir panel kurulmasını talep edebilecek.
Anlaşmada, işgücü, kadınların güçlendirilmesi, çevre ve iklim konularını kapsayan ticaret ve sürdürülebilir kalkınma üzerine özel bir bölüm yer alıyor. AB ve Yeni Zelanda, Paris Anlaşmasını etkili bir şekilde uygulama ve karbon fiyatlandırması veya düşük karbonlu ekonomiye geçiş dahil olmak üzere iklimle ilgili konularda birlikte çalışma taahhüdünde bulunuyor.