Bankalar 1 lira kâr ederken Merkez 31,1 lira kâr yazdı!

Türkiye’de 35’i mevduat, 14’ü kalkınma ve yatırım ve 6’sı da katılım bankası olmak üzere toplam 55 banka faaliyet gösteriyor. BDDK verilerine göre, bu bankaların 2020 yıl toplam karları 75,9 milyar lira. Net karları toplamı ise 58,5 milyar lira. TCMB’nin geçen Salı günü gerçekleştirilen genel kuruluna sunulan faaliyet raporunda Banka’nın faaliyet karı da açıklandı; 43 milyar 36 milyon lira. Vergi sonrası net karı 34,5 milyar lira. (32,2 milyar lirası Hazine’ye ve dolayısıyla bütçeye aktarılacak). Görünen o ki, Merkez Bankası’nın karı, Türkiye’deki 55 banka ve katılım bankasının toplam karının yarısından daha fazla (%57). Diğer bir ifadeyle, 2020 yılında Türkiye’de banka başına ortalama olarak 1,38 milyar lira kar elde edilirken, Merkez Bankası 43 milyar lira kar ediyor. Tam 31,2 kat fazla… Bankalar, kuşkusuz kar amacıyla faaliyet gösteren birer ticari kuruluş. Peki, “temel amacı fiyat istikrarını sağlamak” olan merkez bankaları neden ve nasıl kar eder, kar etmeli mi? TCMB’nin karında, 2018’den bu yana oldukça yüksek rakamlar dikkat çekiyor. Bu dönem özellikle fiyat istikranın bozulduğu, TL’nin değerinin hızla eridiği ve makro dengelerin kötüleştiği yıllar olarak öne çıkıyor. Senyoraj gelirleri dışında, döviz kurlarının hızla artış gösterdiği dönemlerde parasal sıkılaştırmaya giderek TL borçlanmanın maliyetini yukarı çeken TCMB, ciddi bir faiz geliri de elde ediyor. Döviz alım-satımından (çoğunlukla) oluşan gelirler de yüksek karlılığa katkı veriyor. Nitekim, Banka’nın 66,9 milyar lira rekor kar elde ettiği 2018 yılında, kur sepetindeki artışın da yüzde 34,9 ile en rekor seviyeyi görmüş olması dikkat çekiyor. Yüksek karların yaşandığı 2011, 2019 ve 2020’ yıllarında kurdaki yıllık ortalama artışlar, sırasıyla yüzde 14, 15 ve 25 olarak gerçekleşmiş. 2020 kar-zarar tablosuna göre, TCMB’nin ağırlıkla döviz, altın ve menkul kıymet alım-satımlarından oluşan faiz dışı gelirleri (142 milyar lira) kabaca faiz dışı giderlere eşit. Yabancı para ve altın kaynaklı net gelirleri 42 milyar lira. Komisyon ve hizmet gelirlerinin neti de 4,2 milyar lira. Net faiz geliri ise 38,5 milyar lira seviyesinde ve bir 2019’a göre yüzde 103 artmış. Amacı kar olmayan TCMB, rekor karla geçen yıl açık ara Türkiye’nin kurumlar vergisi şampiyonu olmuştu. 8,5 milyar lira tutarındaki vergi ile bu yılın şampiyonluğu da garanti görünüyor.