Bir insanileştirme aracı olarak yapay zekâ
Robotlara karşı olabilirsiniz ancak en son ne zaman insan olarak yaşadığınızı hatırlıyor musunuz?
Service Now ve Pearson’ın “Yapay Zekânın Yarının Teknoloji Yetenekleri Üzerine Etkisi” adlı yeni raporunda (https://www.servicenow.com/workfl ow/hyperautomation-low-code/ai-impact-tech-skills-tomorrow.html?tpcc=NL_Marketing) “Yapay Zekâ işi daha insani hale getiriyor” şeklinde çevirebileceğim bir başlık var. Raporun internet linkinin “low code” ifadesini içermesine dikkatinizi çekerim. Bir süredir sıkı sıkıya kontrol edilen bir kodun içine sıkışıp Matrix filmindeki gibi yaşadığımızı düşündüğümden program ya da kodlamayı daha düşük seviyede kullanmaya yönelik ifadelere daha büyük ilgi gösteriyorum.
İşgücünün geleceğe uyumlu hale getirilmesinin ilk adımı olarak, yapay zekânın çalışanların yakın gelecekte sahip olması gerekecek becerileri anlamanın gerektiğine işaret eden rapor, bunun iş liderlerine çalışanlarını yeniden şekillendirme ve yeni teknoloji çalışanı istihdam etme konusunda yol göstermesi gerektiğini kaydediyor.
Rapordaki, “Makinelere, iyi oldukları türdeki işleri yapmaları konusunda ne kadar fazla izin verirsek insanların makine gibi davranması gereği azalır” tezi, eldeki verinin gösterdiği sonuçlara dayanıyor. Otomasyonun tekrarlanan ya da tekdüze işleri ortadan kaldırması, yetenek istihdamında ibrenin, daha insani olan iletişim, yaratıcılık ve analitik düşünmeye kaydığı görülüyor. ChatGPT gibi programların, teknoloji dünyasında oluşturacağı yeni olanakların bu dünyanın daha önce görmezden geldiği yeteneklere daha açık hale gelmesini sağlayacağı ve teknoloji sektöründe çalışmayan kişilerin daha insan-odaklı bir teknoloji dünyası için sisteme dahil edileceği iddiası işin en ilgi çekici boyutlarından biri.
Mühendislik öğrenimi görürken ve sonrasında, teknoloji ile insan arasındaki mesafenin ne kadar büyüdüğünü gösteren çok sayıda örnekle karşılaştım. Isaac Asimov’un robotlar üzerine yazdığı onlarca kitapta, hep insan ile robotun ilişikisini yansıtması, bana her zaman çok insani görünmüştü. Bugün robotları düşman olarak görmemizin nedeni, robotlaşmış ve insan olmaktan uzaklaşmış olmamız. İnsanın nasıl bir şey olduğunu hatırlamak için Asimov’un kendisine baktığımızda, 1920 ile 1992 arasında yaşamış olan bu kişinin Boston Üniversitesi’nde biyokimya profesörlüğü yapmasının yanında 500’den fazla kitap ve 90 bin kartpostal yazdığını görüyoruz.
Yapay zekâ bana bu kadar kartpostal yazmanın nedenini açıklasaydı çok memnun olurdum ancak, bu bilgileri aldığım Vikipedi’deki düzeyimiz, Asimov’un eserlerinin listesini ve yazının tamamını okumaya zaman ayırmamız durumunda büyük resmi anlamadan ulaştığımız ayrıntıları kapsıyor. Ancak 90 bin kartpostalı neden yazdığını hâlâ bilmiyorum. Çünkü insan bir robot gibi listeleme yaparken artık kendi özünü oluşturan hikayeye önem vermiyor.
İnsanın robotlaşma hikayesi yeni değil
Robotlarla ilgili tartışmaların bir boyutunu da robotlardan oluşturulan orduların insanları öldürmeye programlanabilecek olması oluşturuyordu. Bu, insanın robotlaşmasını gösteren en önemli örneklerden biriydi çünkü entelektüeller robotlarla ilgili bu tezi ortaya atarken insanlar zaten canlı bombalar olarak insanları programlayabiliyordu.
Robot ile yapay zekâyı birbirine bu kadar sarmamın nedeni, Asimov’un üç maddeli bir mantık dizgisi ile hareket eden robotlarının önümüzdeki dönemde de yapay zekânın arayüzleri olarak hayatımızda yer almasını beklemem. Elon Musk’ın robotlara sarıldığı fotoğrafl ar, bu geçişin testlerini oluşturuyor.
Kendisine hapsolmuş insan
Robotların gelecekte arayüz olarak oynayacağı rol, insanların sadece kendilerine benzeyenlere inanmaya başladığı bir dünyanın oluşmuş olmasına dayanıyor. Siyasetten sosyal hayata kadar, bu yenidünyanın her boyutunda homojenize olma ve aynı olmaktan gelen gücüyle ötekinin üzerine çıkma matematiği işliyor. Bu kendi içine hapsolma durumu, Service Now ve Pearson’ın raporundaki teknoloji dünyasının görmezden geldiği insan kaynağının denkleme katılması ile daha insan odaklı bir teknoloji dünyası oluşturma beklentisini sosyal bilimcilerin de gündemine taşımayı gerektiriyor.