Çin’in dış ticareti
Dünya ekonomi ve ticaretinde ve giderek siyasetinde önemli bir aktör olarak giderek daha çok ön plana çıkan Çin, IMF verilerine göre 2022 yılı itibariyle 18,3 trilyon dolar GSYH ve yüzde 18 pay ile Amerika’dan sonra dünyanın en büyük ikinci ekonomisi oldu. 2022 yılında 3,6 trilyon dolar ihracat ile dünya ihracat sıralamasında birinci, 2,7 trilyon dolarlık ithalat ile de dünyada en fazla ithalat gerçekleştiren ikinci ülke konumunda. Bu dönemde Çin’in toplam dış ticaret hacmi ise 6,3 trilyon dolara ulaştı. Böylelikle, 2022 yılında Çin’in dünya ticareti içindeki payı yaklaşık yüzde 13 seviyesinde gerçekleşti.
Çin’in dünya ticaretindeki önemli konumu nedeniyle, diğer ülkeler ile imzaladığı serbest ticaret anlaşmaları (STA) dünya ticareti açısından da belirgin sonuçlar ortaya çıkarıyor. 2023 yılı itibariyle Çin'in Avusturalya, Güney Kore, Gürcistan, Hong Kong, İsviçre, İzlanda, Kamboçya, Kosta Rika, Macao, Maldivler, Morityus, Pakistan, Peru, Singapur, Şili, Yeni Zelanda ve ASEAN ülkeleri ile STA’sı bulunuyor. Çin ayrıca Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması’na (Regional Comprehensive Economic Partnership- RCEP) taraftı. RCEP Anlaşması Çin, Avusturalya, Güney Kore, Japonya, Yeni Zelanda ve ASEAN ülkelerinin aralarında bulunduğu 15 ülke tarafından 2020 yılında imzalanmış ve 2022 yılında yürürlüğe girmişti. RCEP Anlaşması ile Çin ilk defa çok taraflı bir ticaret anlaşmasına üye olmuştu. Anlaşma ayrıca Çin, Japonya ve Güney Kore arasındaki ilk STA olması açısından da önem taşıyor. Çin tarafından diğer ülkeler ile yapılan STA’lar taraf ülkelere gümrük vergi oranları ve menşe kuralları başta olmak üzere çeşitli avantajlar sağlıyor ve bu tür düzenlemeler Çin’in ithalat ve ihracat rakamlarının büyüklüğü dikkate alındığında, uluslararası ticaretin akışında da değişiklik olmasına neden olabilecek nitelikte.
Çin’in dünya ekonomisi ve ticareti üzerinde etkisini hissettirdiği diğer bir husus ise doğrudan yabancı yatırımlar. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) Dünya Yatırım Raporuna göre Çin yaklaşık 181 milyar dolar ile 2021 yılında dünyada en fazla doğrudan yabancı yatırım alan ikinci ülke olurken, aynı dönemde 145 milyar dolar ile dünyada en fazla yabancı yatırım yapan dördüncü ülke oldu. 2021 yılı itibariyle Çin'deki doğrudan yabancı yatırım stoku 2,06 trilyon dolara ulaştı. Çin'in diğer ülkelerdeki toplam yatırım stoku ise 2,58 trilyon dolara yükseldi. Yatırım alanında Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi kapsam ve bütçe açısından özellikle dikkat çekiyor. Tarihi İpek Yolu’nu yeniden canlandırmak amacıyla resmi olarak 2013 yılında başlatılan Kuşak ve Yol Girişimi'nin temel hedefi ülkeler ve bölgeler arasında altyapı, ticaret, finans ve kültürel bağları güçlendirmek. Bu kapsamda özellikle enerji, ulaşım, lojistik, iletişim, şehirleşme ve çevre gibi alanlarda yatırım projeleri gerçekleştirilmek. Zaman içinde coğrafi kapsamı Asya Bölgesi’nin dışına taşmış olan Kuşak ve Yol Girişimi'ne 2022 yılı itibariyle toplam 147 ülke katılım gösterdi. Proje kapsamında en fazla yatırım gerçekleştirilen ülkeler Pakistan, Endonezya, Singapur, Rusya, Malezya, Birleşik Arap Emirlikleri, Nijerya olarak sıralanıyor. Bugüne kadar yapılmış olan yatırımların toplam tutarının 1 trilyon dolar seviyesine ulaştığı tahmin ediliyor. Kuşak ve Yol Girişimi, Çin ve katılımcı diğer ülkeler için önemli ekonomik ve ticari fırsatlar oluşturma potansiyeline sahip. Gerçekleştirilen altyapı projeleri lojistik faaliyetlerin veriminin artmasına, ulaşım için harcanan zamanın azalmasına ve ticaret maliyetlerinin düşmesine yol açıyor.
Türkiye ile Çin arasındaki ticarete bakarsak, 2022 yılında Çin’in toplam ithalatı içinde Türkiye yaklaşık 3,3 milyar dolar ile yüzde 0,12 pay alıyor. Türkiye, Çin'in en fazla ithalat yaptığı 61. ülke oldu. Çin’in toplam ihracatı içinde ise Türkiye yaklaşık 41,4 milyar dolar ile yüzde 1,15 pay alıyor ve Çin'in en fazla ihracat yaptığı 28. ülke konumunda. 2022 yılında Türkiye, Çin ile dış ticaretinde yaklaşık 38,1 milyar dolar dış ticaret açığı verirken toplam dış ticaret hacmi 44,6 milyar dolara ulaştı. Dış ticaret hacmi dikkate alındığında Çin 2022 yılı itibarıyla Türkiye’nin dünya genelindeki en büyük ikinci ticari ortağı durumunda. Bu veriler Çin’in küresel ekonomi ve ticaret alanındaki önemli etkisini gösterirken, aynı zamanda ülkemiz ile Çin arasındaki ikili ticari ve ekonomik ilişkilerin gelişime açık potansiyelini de ortaya koyuyor.