Çinli elektrikli araçlar geliyor, otomotiv yan sanayii ne yapacak?
Geçen hafta Münih’te yapılan IAA otomotiv fuarında tanıtılan ürünler arasından Mini Cooper’ın yeni elektrikli modeli ilgimi çekti. Çin’de üretilecekmiş. İngilizlerin koskoca markası Mini, 30 yıldır da Alman BMW’ye ait. Avrupa’da araba pazarı gittikçe elektrikli modellere kayarken, elektrikli Mini’yi Çin’de üretme kararı almışlar. Otomotiv sektöründe Çinli elektrikli araçlar hızla yükseliyor. Gelin bu teknolojik dönüşümün ülkemize etkilerine bakalım.
Dünyada en çok araba ihraç eden ülke neresi? İki sene önceye kadar birinci Japonya, ikinci Almanya’ydı. Çin iki senede bu iki geleneksel araba üreticisini de geride bırakarak birinci oldu. Başarısını da büyük ölçüde elektrikli araç üretimine borçlu. Peki, Çin nasıl elektrikli araçlarda bu kadar güçlendi? Çin’in yeni bir ürünü devasa ölçeklerde üreterek hem verimli üretimi hem de ürün inovasyonunu nasıl öğrendiğini 9 Haziran 2023 günü yazmıştım. Yeni teknolojiler arasında dünyadaki toplam üretimin %75’inin Çin’de yapıldığı güneş panelleri bunun en iyi örneği. İkinci örnek de elektrikli araçlar olacak gibi görünüyor. Çin, yıllardır iç pazarda elektrikli araçlara olan talebi artırmak için başarılı teşvikler veriyor. Bugün, Çin’de satılan her 100 aracın 38’i elektrikli. Bu oran 2020’de sadece %6’ymış. Çin’in önümüzdeki dört sene için elektrikli araç satışına ayırdığı teşvik ise 72 milyar dolar.
Çin’deki elektrikli araç hikayesi pil üretimiyle başladı. Bugün dünyadaki en büyük on pil üreticisinin altısı Çin’de. Çin’in en büyük elektrikli araç markası BYD, 90’larda bir pil şirketi olarak kurulmuş. Pil işini iyi becerdikten sonra da 2014’te açıklanan teşvikleri görüp elektrikli araç işine girmişler. Önce belediyelere otobüs, kamu kurumlarına makam aracı satarak ürünlerini mükemmelleştirmişler. (Burada bir parantez açarak şunu da söyleyeyim: TOGG’u kamu kurumlarına veriyorlar, başka kimse almaz, vb. atıp tutanlara da duyurmak lâzım, zaten bu markalar böyle oluşturuluyor). Sonra bu şirkete Warren Buffet yatırımcı olmuş ve “yürü ya kulum” durumu oluşmuş.
BYD, Çin pazarındaki en büyük oyuncu. Pazar payı %12. Toplam satışlarınınsa sadece %7’si ihracat. Mesela Tesla’nın toplam satışlarının %60’ı ABD dışına yapılıyor. BYD’nin araba başına elde ettiği kâr, Tesla’nın kârının %12’si. Demek ki, ihracata ağırlık vermeyi hedeflediğinde BYD’nin fiyat avantajıyla büyüme potansiyeli yüksek.
Avrupa araba pazarında en hızlı büyüyen segment elektrikli araçlar. Elektrikli araç üreticileri arasında en hızlı büyüyen ülke ise Çin.
Avrupa’da satılan araçların henüz daha %12’si elektrikli; bunların da %5’i Çin menşeiliymiş. Büyüme potansiyelini siz tahmin edin.
Avrupa’ya dikkat çekmemin iki nedeni var: Birincisi, ABD, Çinli elektrikli araçlara %27,5 gümrük vergisi uyguluyor, Avrupa Birliği ise sadece %10 gümrük vergisi uyguluyor. Avrupalılar onun yerine pillerin geri dönüşüm kuralları gibi tarife dışı engellerle Çin’i yavaşlatmayı hedefliyor. Şu sıralar AB Komisyonu, %10 oranındaki gümrük vergisini gözden geçirme konusunda bir çalışma başlattı. Bu adımların etkisinin ne olacağını göreceğiz. Ancak, Avrupa’da esaslı politika değişiklikleri olmazsa orta vadede Çinli elektrikli araçların pazarı domine etmesini kaçınılmaz görüyorum.
İkinci nedense şu: Türk otomotiv yan sanayii büyük ölçüde Avrupalı üreticilere iş yapıyor. Biz, Çinli elektrikli araçlara ek gümrük vergisi koyduk ama bu içerideki araç piyasasıyla ilgili. Yan sanayimizin derdi Avrupa’daki ana üreticilerin ayakta kalıp Türkiye’den tedarike devam etmeleri. Yarın Avrupa’daki bilindik markalar Çin ile rekabete dayanamayıp kapanır veya küçülmeye giderse Türkiye’deki otomotiv yan sanayii ne yapacak? Acilen buna karşı tedbir almak, yeni ilişkiler geliştirmek zorundayız. Bunun için ana sanayi ve yan sanayi çatı kuruluşları şimdiden bu konuya beraber odaklanmaya başlamalı.
TOGG ve Ford Transit (EV) gibi yatırımlarla, Türkiye’deki ekosistemde bir hareketlenme başladı. Hızlanmamız ve global değer zincirlerinde yeni fırsatlara bakmamız iyi olur. Zira elektrikli araç pazarındaki dönüşüm çok hızlı olacak. Bunlar kaç km gidiyor? Eve şarj ünitesi taktırabilir miyim? derken bir bakmışız Gebze’de otomotiv yan sanayici kalmamış…