Dolar ne olacak dolar?
Ne o güzelim Türk kahvesini bitirdikten sonra tabağı fincanın üstüne koyarak ters çevirirken söylenen ve “Hadi bakalım, iyi şeyler çıksın” anlamında kullanılan “Neyse halim, çıksın falım” diyerek attım bu başlığı... Ne de birkaç astroloğa danışıp yeni yılla ilgili “önemli ipuçları” yakaladığım için...
Ne falla işim oldu bugüne kadar, ne astrologlarla... İnanan inanır, ona da kimse bir şey diyemez.
Hem bu yazı doların 2024 falına bakmayı amaçlayan bir yazı değil. Bu yazı, somut verileri bir kez daha hatırlatma ve yeniden ele alma amaçlı bir yazı...
Dolar tahmini en kolay iş!
İster hızlı bir artış göstersin, ister son aylarda olduğu gibi çok ılımlı bir artışla seyretsin, Türk halkı için ekonomik gidişatla ilgili en temel gösterge döviz kurudur.
Kur artıyorsa, bu ekonominin kötü gittiği anlamına gelir.
Kur artmadığında ise tersi pek düşünülmez. Çünkü bu sefer de kurun ileride birden hızlı bir artış göstereceği beklentisi hakim olur.
Başlar tahminler havada uçuşmaya, “Şuraya gider, buraya gider” denilmeye.
Bizde kur tahmini yapmak en kolay iştir zaten.
Hemen herkes kurun gerçek düzeyini bilir!
Nasıl bilirler, bilmiyorum; ama bilirler işte! Sokaktaki vatandaş öyle uzun uzadıya düşünmeden tahmin yapabilir; belki döviz tasarrufu vardır, gönlünden geçeni söylüyordur, belki geçmişteki hızlı yükseliş dönemlerinin yeniden yaşanmasını muhtemel görüyordur, şimdi 30 liraya yakın olan dolar kuru için tutar “Aslında 40 lira olmalı” da der, “50 lira olmalı” da...
Ne var ki isimlerinin önünde “ekonomist” yazan bazı kişilerin böyle gelişigüzel tahmin yapma hakları yoktur, olmamalıdır.
Aslında dilin kemiği yok misali bol kepçe döviz kuru tahmini yapanların geçmişteki tahminlerinin ne ölçüde tuttuğuna bakmak bile yapılanın ne kadar yanlış olduğunu ortaya koyar.
Acaba döviz kuru tahmini konusunda “uzman” olan bazı isimlerin örneğin 2021 yılının ilk dokuz ayında 9 liranın altında seyreden doların 20 Aralık 2021’de tam ikiye katlanıp 18 liranın üstüne çıkacağı yönünde bir tahminleri var mıydı? Peki dolar 20 Aralık’ta 18 liranın üstüne çıktığında ve vatandaş kapış kapış döviz aldığında 21 Aralık’taki kurun 11-12 liralara ineceği yönünde bir tahmin yapılmış mıydı?
Döviz tahmini yapılır da yapılamaz!
Türkiye’de döviz kuru, daha doğrusu paramızın değeri ekonominin gereklerine göre oluşsa, elbette bu konuda tahmin yapılabilir. Oysa bizde dövizin temel belirleyicisi ekonomi değil ki, siyaset.
Faizi olmadık zamanda düşürür ya da KKM gibi beklenmedik bir icatla ortaya çıkarsanız, hiç kimsenin tahmini tutmaz, tutmuyor da nitekim.
2024’ün öngörüleri...
Peki dolar 2024’te ne olabilir? “Bunca laftan sonra tahmin mi yapacaksın” diyebilirsiniz; ama girişte de belirttiğim gibi bu zaten açıklanmış tahminleri hatırlatma amaçlı bir yazı.
2024-2026 orta vadeli programında 2023’ün yıllık ortalama dolar kuru 23.88 olarak tahmin edildi. Eylül ayı başında açıklanan programdaki bu tahminin tutması için yıl sonu kurunun 29.50-30.00 arasında kalması gerektiğini bu köşede 7 Eylül’de yazmıştık.
2023’ü tamamladık ve yıl sonu kuru 29.44, yıl ortalaması ise 23.74 oldu. Programdaki tahminlerin tam tuttuğunu görüyoruz, hatta tahminlerin az da olsa altında kalındı.
Orta vadeli programdan çıkarılan sonuç, 2024 yıl ortalama kurunun 36.78 olarak tahmin edildiğini gösteriyor. Geçen yılın 23.74’lük ortalamasına göre yüzde 55’lik bir artış bekleniyor.
Daha önce de yazdım, bir kez daha vurgulamak istiyorum. Ortalama dolar kurundaki yüzde 55’lik artış öngörüsünü yüzde 36’lık yıl sonu TÜFE artış tahminiyle kıyaslamak tümüyle yanlış.
Yüzde 55, ancak yıllık ortalama fiyat artışı öngörüsüyle, yani deflatörle kıyaslanabilir. O oran da zaten yüzde 55. Dolayısıyla kur artışı varsayımında bir tutarsızlık yok.
“Yıl sonunda 40 lira olur”
Durun durun, bir kez daha belirteyim, bu benim tahminim değil. Yıl sonu için 40 lirayı ben söylemiyorum aslında, dolaylı olarak orta vadeli program söylüyor.
Dolar kuru 2024’te ekonominin gereklerine göre hareket edilirse enflasyon kadar artar ve 40 lira dolayında oluşur. 2023 sonundaki 29.44’lük kuru yüzde 36 artırdığımızda 40 liraya ulaşırız.
Ancak enflasyon bu oranda kalmazsa (ki kalmama olasılığı çok güçlü) ya da örneklerini daha önce gördüğümüz gibi siyasi tercihler ekonomik gerekliliklerin önüne geçerse kuru çok daha yukarıda ya da küçük bir olasılık da olsa aşağıda görebiliriz.
Mutlu yıllar...
Tüm okurlarımın yeni yılını kutluyorum... 2024'te öncelikle ama öncelikle sağlıklı günler diliyorum. Merhum Vehbi Koç'a atfedilen öğütteki gibi, 1 ile başlayan sayıya her başarı ve gelişmede 0 eklemeli ve sayının büyümesini sağlamalı ama en baştaki 1'i hep korumalı. Çünkü baştaki 1, sağlığımızdır ve yok olduğunda sıfırların hiçbir anlamı kalmaz...