Şeytan karışmadan!..

AYDIN ÖNCEL

Ekonomist

Doğası gereği krizle beslenen Batı emperyalizmi, pandemi sonrası dozu arttırdı! ABD Başkanı Biden, seçim öncesi verdiği sözü tutarak, dünyada soğuk savaş dönemini başlattı! İlk olarak finansal piyasalarda faiz silahıyla harekete geçen güçler, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın fitilini ateşleyerek soğuk savaşla da yetinmedi… Azerbaycan-Ermenistan, Tacikistan-Kırgızistan ve Afganistan yaralarını da kaşımaya başladı! Hemen hemen her coğrafyada, çeşitli nedenlerle, ülkelerde toplumsal hareketlilik yaşatacak olayları örgütledi! Üretim ve tedarik zinciri süreçlerinde tıkanıklıklar yaratarak ekonomileri zora soktu!

Dünya haritası adeta satranç tahtasına döndürülürken, oyunu kuralına göre oynayan Rusya gibi ülkeler, karşı hamlelerle kalelerini korumayı şimdilik başardı. Gelişmiş ekonomiler çeşitli sübvansiyonlarla krizin etkisini azalttı.

İçsel sorunlar

Türkiye ise; dış politikada rotasını bir türlü belirleyemedi! Ne Ukrayna ne de Rusya ile ilişkilerimiz söylendiği gibi gelişmiyor... ABD ve AB daha şimdiden örtülü bir takım yaptırımlar uyguluyor...

Yunanistan’la her an yeni bir kriz kapıda bizi bekliyor… Tüm bunlar yaşanırken, siyasetin aklı varsa, yoksa içerideki gelişmelerde, seçimlerde. Dış politika geliştirilemiyor!

Türkiye oyun içinde küçük, etkisiz hamleler dışında, kendi sularında yükselen dev dalgalarla boğuşuyor! Dalgaların yarattığı enkazın önüne geçemeyen ekonomi yönetimi, dünya ekonomisindeki krizi gerekçe göstererek, çözüm üretemiyor. Oysa rakamlar, gerçeğin böyle olmadığını söylüyor.

Grafik-1’de gösterilen enflasyon oranları, Türkiye’nin dünya gerçeğinden oldukça uzakta, içsel sorunlarla karşı karşıya olduğunu kanıtlıyor.

Para her şeyin farkında

Sokaktaki vatandaş her ne kadar geçim sıkıntısından dolayı kafasını kaldırıp, gelişmeleri yorumlamakta zorlansa da, sermaye piyasaları her şeyin farkında… Son haftalarda yükselen dalgaların yaratacağı yıkımın bilinciyle, adeta paniklemiş durumda!

Dış piyasalarda faizler yükselirken, içeride düşmeye devam ediyor… Kurlarda tarihi zirveler yenilenirken, para piyasalarında en çarpıcı gelişmeler hisse senetleri vadeli ve spot fiyatlarında gerçekleşiyor!.. Türkiye, forex piyasalarındaki kaldıraçlı işlem krizinden sonra ilk kez Borsa İstanbul’da da vadeli işlemlerde oluşan yüksek teminat açığı nedeniyle sarsılmalar yaşıyor!..

Grafik-2’den de anlaşılacağı gibi, 5 Temmuz 2022 tarihinde 2359 seviyesini gören BİST-100 endeksine paralel hareket eden banka endeksi, son üç hafta içinde olağandışı, yönlendirici hareketlerle, 1918 seviyesinden 5102 seviyelerine kadar yükseldi!

Banka hisselerinde, kısa süre içinde döviz bazlı yüzde 200’leri aşan kârların realize edilmeye başlamasıyla başta küçük yatırımcı olmak üzere, birçok büyük yatırımcı ve aracı kurum terste yakalanarak pozisyon kapatmak zorunda kaldı. Ancak taban, taban gerçekleşen düşüşler nedeniyle fiziki pozisyonlar kapatılamadı, yüksek teminat açıkları oluştu… Bu durum, bazı aracı kurumları sorumluluk altına soktu. Oysa gerçek sorumlu; gelişmelere seyirci kalan Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve olağandışı fiyat hareketlerini yatırımcıya fırsat olarak gösteren ekonomi yönetimidir!

Sarsıntılar o kadar hissedilir oldu ki; SPK hafta içinde aracı kurumlarla toplanmak zorunda kaldı. Nakdi uzlaşma ve banka hisseleri geri alımları başlıkları altında gerçekleşen toplantıdan önemli bir sonuç çıkmadı. Sürecin izleyeni olan kişi ve kurumlardan köklü, kalıcı bir çözüm de beklenmiyordu zaten.

Belirsizlik artıyor

Bugünlerde piyasaların ateşi biraz düşürülmüş olsa da, olumsuz süreç devam ediyor... Küresel ekonomide belirsizlikler her geçen gün artıyor. Resesyon; ABD, Çin ve Avrupa’da etkisini hissettiriyor. Dünya sarsılırken ve makas değiştirirken, Türkiye’nin kırılganlıkları düşünüldüğünde, payına düşenin bu kadarla kalmayacağını anlamak hiç de zor değil aslında. Bu nedenle, konut ve para piyasalarındaki oynaklık asla tesadüf değil! Borsada hisse fiyatlarının sert yükselişi, özellikle dolar bazlı değerlerinin düşük kalmasından ziyade, büyük ve kurumsal yatırımcıların fiyatları yukarı çekerek, nakit pozisyona geçme telaşıdır! Bu aceleye şeytan karışmadan, çok geç olmadan ekonomi yönetimi gereken önlemleri almalıdır! Yabancı yatırımcı çoktan gitti, yerli de kaçmadan!