Trump, ABD'nin 'kazıklandığını' iddia etti

ABD Başkanı Donald Trump, ikinci yönetiminin ilk birkaç ayını ülkenin en yakın ticaret ortakları olan Kanada ve Meksika'dan yapılan ithalata uygulanan gümrük vergilerini açıklayarak ve hemen ardından iptal ederek geçirdi.

Oval Ofis'te basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Trump, "Birçoğu küreselci ülkeler ve şirketler, yıllar önce bizden alınan şeyleri geri aldığımız için işlerini iyi yapamayacaklar," dedi.

Euronews!in aktardığına göre, perşembe günü, Kanada ve Meksika'dan gelen otomobil parçaları, alt montaj ürünleri ve önemli bir gübre bileşeni olan potas üzerindeki gümrük vergisi yükünü geçici olarak yüzde 25'ten yüzde 10'a indiren bir idari emir imzalayarak ABD'li üreticiler ve bunlara bel bağlayan çiftçiler üzerindeki ani etkiyi azalttı.

Ancak bu durum, ABD'de genel piyasa sağlığını ve yatırımcıların ruh halini gösteren en önemli iki endeks olan Nasdaq ve S&P'nin gün sonunda önemli düşüşler kaydetmesiyle gerileyen piyasaları sakinleştirmeye yetmedi.

Wall Street cuma günü Nasdaq'ın yüzde 2,6 ve S&P 500'ün yüzde 1,8 düştüğü kaotik bir seans geçirdi. AJ Bell yatırım direktörü Russ Mould Euronews'e yaptığı açıklamada, VIX volatilite endeksinin yüzde 13,5 arttığını ve yatırımcıların ne kadar gergin hissettiğini gösterdiğini söyledi.

Trump gazetecilerin piyasalardaki düşüşle ilgili soruları geçiştirerek, "Her zaman kısa vadeli küçük bir kesinti olacaktır, (ancak) bunun büyük olacağını sanmıyorum," dedi.

Konuşmasında, Amerikan ürünlerini satın almayı reddederken ABD'nin "savunma faturalarını ödemesine" izin vermekten mutlu olduklarını ve bunun "yıllar sonra kötü bir rakam oluşturduğunu" iddia ettiği Avrupa ülkelerine özellikle vurgu yaptı.

Trump sözlerine şöyle devam etti:

"NATO'yu destekliyorduk, diğer ülkelerin faturalarını ödüyorduk ama aynı ülkeler, çoğunlukla Avrupa ülkeleri, ticarette bizi kazıklıyordu... Arabalarımızı almıyorlardı, tarım ürünlerimizi almıyorlardı, hiçbir şey almıyorlardı ama biz milyonlarca Mercedes, BMW ve Volkswagen arabalarını alıyorduk."

Borsada oynaklık neden önemli?

Trump'ın gümrük tarifelerine ilişkin kararlarının etkileri, tarifelerin kabul edildiği gün marketten aldığınız yiyeceklerin fiyatlarına hemen yansımaz.

Ancak endeksler -borsadaki bir malın ya da emtianın fiyatı aracılığıyla- aylar ya da bazen haftalar sonra fiyatın ya da talebin ne olmasını beklediklerine göre tepki verirler.

Kısacası, ileride yaşanmasını bekledikleri zorluklar için alarm zillerini çalarlar.

Piyasa endeksleri son derece hassastır ve sadece başkanlar ya da iş dünyası liderleri tarafından yapılan konuşmalara dayanarak -ekonomik nitelikte olmayanlar bile- gelecekteki ekonomik faaliyeti gösteren bir rüzgar gülü gibi hareket ederek bir gün içinde yukarı ya da aşağı gittiği bilinmektedir. Mevcut krizin "piyasa korkutması" (market spooking) olarak adlandırılmasının nedeni de budur.

Trump'ın Kanada ve Meksika'ya karşı ilan ettiği gibi gümrük tarifeleri, üretim, arz ve talepte büyük değişimlere yol açacak önemli piyasa müdahaleleri veya eylemleri olarak kabul edilir.

İşte bu nedenle, ABD-Meksika-Kanada Anlaşması ya da USMCA -yani bir lastiğin ABD'de, bir makine parçasının Kanada'da, alüminyum kaplamanın Meksika'da üretilebileceği ve ardından tüm otomobilin bu üç ülkeden birinde monte edilebileceği- kapsamında ortak bir ekonomik alanda faaliyet gösteren Kanada ve Meksika hükümetleri, Trump'ın eylemlerine bu kadar içerlemiş durumda.

AJ Bell yatırım direktörü Mould, "Donald Trump, Kanada ve Meksika'da daha fazla ürünü gümrük vergisinden muaf tutmuş olsa da yatırımcıları üzen şey, bu sürekli değişikliklerdir," dedi. Çarşamba günü Trump, ABD'deki üç büyük otomobil şirketinin (General Motors, Ford ve Stellantis) temsilcileriyle görüştü ve yeni koşullara uyum sağlayabilmeleri için tarifelerin geçici olarak düşürülmesini istedi.

Trump Oval Ofis'teki görüşmeyi anlatırken şunları söyledi: "'Hız nedeniyle tarifeler konusunda biraz yardım alabilir miyiz' dediler ve ben de bakın bunu yapacağım ama hepsi bu kadar, 2 Nisan'dan sonra bana geri dönmeyin dedim."

Trump tam tarife rejiminin 2 Nisan'da yürürlüğe gireceğini tekrarladı.

Her ne kadar 4 Mart'taki ilk yüzde 25'lik gümrük tarifesi üreticiler için perşembe günü imzalanan yüzde 10'luk tarifeden daha sert olsa da piyasalar tahminlere göre işliyor. Bu nedenle sürekli gidip gelmeler ve daha fazlasının geleceğine dair belirsizlik piyasa endekslerine daha da zarar veriyor.

Mould, "Eğer Trump sözünü sakınmasaydı, şirketler ayarlamalarını buna göre planlayabilir ve ne olacağını bilebilirlerdi. Trump'ın sürekli fikir değiştirmesi, şirketlerin bir günden diğerine neler olup bittiği hakkında hiçbir fikri olmadığı için işleri karıştırıyor. Bu aynı zamanda yatırımcıların portföylerini nasıl konumlandıracaklarından emin olmadıkları anlamına da geliyor," diyor.

ABD yıllardır "kazıklanıyordu”

Ortalama tüketicilerin çoğu piyasa endekslerinin günlük dalgalanmalarını takip etmez. Bu nedenle Trump'ın konuşmasının büyük bir kısmı bunun nasıl "büyük bir oyun değiştirici" olduğunu tekrarlamaya odaklandı çünkü ABD yıllardır "kazıklanıyordu."

Aslında Trump gibi figürler, ABD vatandaşlarının, seçim kampanyası sırasında yüksek fiyat algısı yaygın bir kinaye olan yumurta gibi şeylerin fiyatlarının, tek amaçları zor kazandıkları paralarını ellerinden almak olan karanlık figürler ya da kukla ustaları tarafından kontrol edildiğini varsayacakları gerçeğine güveniyor.

Beyaz Saray Özel Kalem Müdür Yardımcısı Stephen Miller gibi Trump'ın en yakın çevresine mensup olan popülist ve aşırı sağcı liderler ve düşünürler, iş dünyası liderlerinden ve Avrupa kıtasındakilerden "küreselciler" olarak bahsetmeyi seviyorlar. Aynı zamanda Trump'ın kendi benimsediği bir terim gibi görünüyor.

Bu terim yanıltıcıdır. ABD ve müttefiklerinin tamamı diğer ülkelerle ticaret yapan serbest piyasa ekonomilerine sahiptir. Bu da ABD'yi tanımı gereği küreselci yapmaktadır. ABD dolarının küresel ticaretin para birimi olması ve ülkeyi "küreselci" pazarın kilit oyuncusu haline getirmesi bu terimi daha da geçersiz kılmaktadır.