Amonyakta by-pass operasyonu
Dünyanın ve Türkiye’nin en önemli amonyak tedarikçisi Rusya, “Odesa hattının yerine geçebilecek ve amonyak ticareti açısından yeni bir pencere açacak" dediği bir proje üzerinde çalıyor.
EVRİM KÜÇÜK
Rusya'nın geçtiğimiz yıl Ukrayna'yı işgali, temel gıda mahsulleri ve gübre pazarlarında küresel aksamaları tetikleyerek dünya çapında gıda güvenliğine tehdit yarattı. Her ne kadar gübre fiyatları talep baskısıyla geçen yıla kıyasla daha ılımlı hale gelse de birçok düşük ve orta gelirli ülkede yerel fiyat seviyeleri yüksek olmaya devam ediyor. Bu ortamda gübre ve amonyak üretimde söz sahibi Rusya’dan tedarikin sürmesi önemli bir faktör olarak görülürken, Rus üreticiler amonyak ihracatında dünyaya açılan yeni bir kapı peşinde.
Karadeniz’de yeni bir terminal açılacak
Tahıl Girişimi kapsamında Ukrayna'daki boru hattından Rus amonyak sevkiyatının Kiev yönetimince engellendiğini iddia eden Rus üreticilerin, Ukrayna’yı saf dışı bırakacak alternatif bir rota üzerinde çalıştığı belirtiliyor. Reuters’ın haberine göre, Rusya'nın en büyük Uralchem, Karadeniz yakınlarında bir amonyak ihracat terminali açarak Ukrayna üzerinden geçen ancak şu an atıl durumdaki Odesa boru hattının önemini azaltmayı hedefliyor. Rusya, Batı yaptırımlarının küresel tahıl ve gübre ihracatını engellediği konusunda uyarıyor ve geçen yıldan beri atıl durumda olan Odesa limanına bir boru hattı aracılığıyla amonyak tedariki için bastırıyor.
Taman’da hedef yılda 3.5 milyon ton amonyak sevk etmek
Uralchem CEO'su Dmitri Konyaev, ilk inşaat aşaması 2023'ün sonunda Rusya'nın güneyindeki Taman Yarımadası'nda tamamlanacak olan özel bir amonyak terminalinin Odesa boru hattının yerine geçebileceğini söyledi. Konyaev, "Bu, daha önce Odesa'da sağlanan amonyak aktarma hacimlerinin yerini alabilir. Ama aynı zamanda Rus üreticilere, amonyak sevkiyatı ve ticareti açısından yeni bir pencere açacak" dedi. İlk aşamada, Taman terminali yılda 1.5 milyon ton amonyak ve 2025'in sonuna kadar 3.5 milyon ton amonyak ile 1.5 milyon ton üre elleçleme kapasitesine sahip olacak.
Yıllık ihracatı 10 milyon tondan fazla
■ Rusya, Dünya Bankası verisine göre, 2021'de en çok gübre ihraç eden ülke oldu
■ Çin, Suudi Arabistan, Umman ve Mısır diğer büyük üreticiler.
■ Ülkenin amonyak üretimi 2019 yılında yaklaşık 12.5 milyon ton olarak gerçekleşti ve 2020 itibariyle yıllık ihracat 10 milyon tonun üzerine çıktı.
■ Uralchem, gübre pazarında dünyanın en büyük oyuncularından biridir. Ancak Konyaev, Rusya'nın gübre ihracatının 2022'de yüzde 10-15 düştüğünü, Uralchem'in ihracat hacimlerinin ise muhtemelen dörtte 1, hatta üçte 1 oranında azaldığını söyledi.
■ Rusya amonyak piyasasının en büyük oyuncuları arasında Togliattiazot, EuroChem, PhosAgro, Acron, ve Azot Novomoskovsk gibi şirketler da yer alıyor.
Türkiye, Rus amonyağının en önemli pazarlarından
Rusya'nın amonyak ihracatı en çok Türkiye, Avrupa Birliği ülkeleri, Çin ve Hindistan gibi ülkelere yapılıyor. Güney Kore de önemli ihracat pazarları arasında bulunuyor. Türkiye'de birçok şirket Rusya'dan amonyak ithal ediyor. Bunlar arasında Toros Gübre, Gübre Fabrikaları T.A.Ş., Eti Bakır A.Ş. ve Yaraş A.Ş. gibi şirketler bulunuyor. Türkiye, Rusya’nın yanında Ukrayna, Romanya ve Bulgaristan gibi ülkelerden da ithalat yapmakta. Ülkemizin 2020 yılı rakamlarına göre amonyak ithalatı 1.4 milyon ton olarak gerçekleşti. Amonyak; Türkiye'de gübre, kimya, gıda ve tekstil endüstrilerinde kullanılıyor.
YILBAŞINDAN BU YANA %60-70 GERİLEDİ
Amonyak fiyatında en büyük düşüş Ortadoğu’da yaşandı
Platts tarafından değerlendirilen küresel amonyak fiyatları, üretim hammaddesi doğalgazın fiyatının zayıflaması ve durgun talebin yansıması olarak yılbaşından bu yana yüzde 60 ila yüzde 70 oranında düştü. Gri amonyak nispeten daha ucuzken, 2023'ün başından bu yana mavi amonyak değerinde de belirgin bir gerileme dikkat çekiyor. Değer düşüşünün en büyük olduğu bölge Ortadoğu. Ocak ayından bu yana gri amonyak fiyatı burada yüzde 70 düşerken, FOB mavi amonyak değerlemesi yüzde 69 geriledi. Karadeniz, ABD Körfez Kıyısı ve Uzakdoğu Asya, bir sonraki en ucuz amonyak kaynağı bloğunu oluşturuyor. CFR Kuzeybatı Avrupa spot fiyatları ise yılın başından bu yana yaklaşık yüzde 60 düşüşle 400 dolar/ton seviyesinin altına indi.
%34
AMONYAK FİYATINDA 1 AYLIK DÜŞÜŞ
1.4 MİLYON TON
TÜRKİYE'NİN YILLIK AMONYAK İTHALATI
12,5 MİLYON TON
RUSYA'NIN YILLIK AMONYAK ÜRETİM