Enflasyonda 2024 beklentileri ayrışıyor

Şebnem TURHAN

Türkiye ekonomisi geçen yılı yüzde 64,77 tüketici enflasyonu ile Merkez Bankası’nın tahminine yakın şekilde kapattı. Bu yıl için ise enflasyon tahminleri piyasa ile Merkez Bankası farklılaşıyor. Piyasa ve Merkez Bankası yılın ilk yarısında enflasyonun yükseleceği yüzde 70-75 seviyelerinin görüleceği konusunda hemfikir olsalar da yılsonunda Merkez Banası yüzde 36 tahminini yaparken piyasanın tahminleri yüzde 40-45 arası şekilleniyor. Ekonomistler bu farkın en büyük nedeninin güçlü faiz artışı yapsa da Merkez Bankası’nın enflasyon beklenti ve algıyı düzeltememesi olduğunu vurguladı.

Merkez Bankası tahmini yüzde 36

Merkez Bankası geçen yılın son enflasyon raporunda 2024’ün ilk yarısı boyunca enflasyonun yükseleceğini ve 2024 yılı ikinci yarısından itibaren tüketici enflasyonunun istikrarlı olarak gerileyeceğini öngördü. Politika faizindeki artışın yanı sıra, parasal aktarımın güçlenmesini sağlayan miktarsal sıkılaştırma ve seçici kredi politikası ile makroihtiyati çerçevede sadeleşme adımlarının finansal koşullara yansımaya başladığını vurgulayan Merkez Bankası raporunda tüketici kredi büyümesinin gerilemesi ve TL tasarruf araçlarına olan talebin artmasıyla birlikte, öncü göstergeler de iç talepte kademeli dengelenme işaretleri sunduğu belirtildi. Merkez Bankası tahminini oluştururken para politikası duruşunun enflasyonda belirgin bir düşüş sağlanacak şekilde belirleneceği bir görünümü esas alırken bu sıkı para politikası duruşunun iç talepte dengelenme ve cari dengedeki kademeli iyileşme sürecinin belirginleşmesini sağlayacağını değerlendirdi. Ayrıca Merkez Bankası parasal sıkılaştırmanın kararlı ve istikrarlı şekilde sürdürülmesiyle birlikte, kısa vadede aylık enflasyon yavaşlarken, enflasyon gerçekleşmelerine hassasiyeti yüksek olan enflasyon beklentilerinde iyileşme sağlanacağını öngördü. Bu çerçevede, enflasyonun 2024 yılı sonunda orta noktası yüzde 36 olmak üzere yüzde 30 ile yüzde 42 aralığında gerçekleşeceğini tahmin etti. En son açıklanan Orta Vadeli Program’da ise 2024 yıl sonu beklentisi yüzde 33 olarak belirlendi.

Tahminler yüzde 45’e kadar yükseliyor

Ekonomistlerin ve piyasanın tahminleri ise Merkez Bankası’ndan farklı. Garanti BBVA Yatırım yüzde 45, Deniz Yatırım yüzde 40-45, Yatırım Finansman yüzde 42,2, İş Yatırım yüzde 42, Gedik Yatırım yüzde 42, Alnus Yatırım yüzde 42, Halk Yatırım yüzde 39,5, İnfo Yatırım ise yüzde 39,2 olarak tahmin bildirdi 2024 yılsonu enflasyonu için. Reuters’in anketlerinde ekonomistlerin yılsonu beklentisi yüzde 42,85 olurken, AA Finans’ın anketinde ise beklenti yüzde 42,39 seviyesinde oluştu. Uluslararası kredi derecelendirme kurumu Moody’s yüzde 45, Fitch ise yüzde 38 seviyesinde yılsonu enflasyon tahmini beklentisine sahip.

‘Naci Ağbal vakası’ yaşanır mı?

Merkez Bankası’nın iç talebi kontrol altına almaya yönelik para politikası hamlelerini, yabancı sermaye girişi ihtiyacına dikkat çekerek buna yönelik adımlarını, gerektiği kadar sıkı duruşunu koruyacağına yönelik açıklamalarını ekonomistler ve piyasa uzmanları hem destekliyor ve doğru buluyor hem de bu politikanın enflasyonla mücadelede önemli yol aldıracağında hemfikir. Ancak öyle bir travması var ki piyasanın işte bu durum yılsonu enflasyon tahminlerini Merkez Bankası’ndan ayrıştırıyor. Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp’in de sık sık gündeme getirdiği gibi bir ‘Naci Ağbal vakası’ daha yaşanmayacağına dair bir inancı ve güveni yok. Merkez Bankası her ne kadar güçlü faiz artışlarıyla doğru hamleleri yapsa da ekonomi yönetiminin ve Merkez Bankası’nın politikalarının uzun soluklu olabileceğine ilişkin piyasa uzmanları ve ekonomistlerin verdiği bilgiye göre tam bir güven bulunmuyor.

Algıyı düzeltmek zaman alıyor

İşte bu da enflasyonda beklenti, fiyatlama davranışlarındaki bozulma ve yapışkanlığın giderilmesi konusunda en temel sorun olarak öne çıkıyor. Ekonomistlerin verdiği bilgiye göre talep ve maliyet kaynaklı enflasyon para ve maliye politikasıyla rayına oturtulsa da algının değişmesi zaman alıyor. Bu güven bir türlü oluşturulamadığı için de fiyatlamalar Merkez Bankası’nın yolsunu beklentisine göre değil bozulan algıyla şekilleniyor ve bu da enflasyon artışına zemin oluşturuyor. Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan da İstanbul Sanayi Odası’nda yaptığı konuşmada toplumun tüm kesimlerinden enflasyonla mücadele konusunda destek isterken ‘algı, kabul, itibar’ üçlüsünün devreye girmesi gerektiğini eğer bu girmiyorsa daha yüksek maliyetle de olsa enflasyonu belirledikleri patikaya oturtmaya azimli ve kararlı olduklarını vurgulamıştı.

Öne çekilen talep kesilmiyor

Ekonomistlerin ve piyasanın tedirginliklerinin yanı sıra tüketicinin de önemli bir algısı var ki bunun da henüz kırılamamış olması enflasyon tahminlerinde farklılık yaratan etkenlerden. Yüksek enflasyon nedeniyle talebini öne çeken tüketicinin bu davranışı henüz değişmedi. Ve bu davranışın kırılması hem dövizde hem de enflasyonda artışlar devam ettiği sürece zor gibi görünüyor. Bilkent Üniversitesi Pro. Dr. Hakan Kara da reel kredi kartı harcamalarındaki artış trendinin sürdüğüne dikkat çekerek “Bugün al yarın bu fiyata bulamazsın” davranışının devam ettiğine işaret etti. Tüketim malı ithalatının da toplam ithalat içindeki payı 2023 yılında tarihin en sert yükselişini gösterdi.

2024 yıl sonu enflasyon beklentileri

* TCMB - yüzde 36
* OVP - yüzde 33
* Garanti BBVA Yatırım yüzde 45
* Deniz Yatırım - yüzde 40-45
* İş Yatırım - yüzde 42
* Halk Yatırım - yüzde 39,5
* Gedik Yatırım - yüzde 42
* Alnus Yatırım - yüzde 42 
* İnfo Yatırım - yüzde 39,2
* Yatırım Finansman - yüzde 42,2

Yerel seçimler sonrası ne olacak?

Ekonomi yönetimi ve Merkez Bankası’na yönelik ‘Naci Ağbal vakası’nın yanı sıra diğer bir endişe ise sıkı para politikasının yerel seçimlerden sonra ne yöne evrileceğine ilişkin. Her ne kadar Başkan Erkan kararlılıklarını vurgulasa Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de bu yönde açıklamalar yapsa da yine ekonomistlerin ve piyasa uzmanlarının politikalarda değişiklik olabileceğine yönelik endişeleri bulunuyor. Ve en önemlisi de sıkı para politikasının gevşetilmesi yani politika faizinde indirimlerin erken başlamasını tehdininin canlı olduğuna işaret ediyor uzmanlar.

Asgari ücrette beklenti üzeri zam

Algının ve travmanın yanı sıra ekonomistlere göre yılsonu enflasyon tahminine yönelik bir risk de asgari ücret zammından kaynaklandı. Asgari ücrete yüzde 49 zam 2024 sonu yüzde 36 enflasyon tahminini hatta yüzde 42 olan tahmin üst sınırını da aştı. Merkez Bankası da asgari ücret ayarlamalarının etkisiyle ocakta aylık enflasyonun yükseleceğini belirterek bu artışın şubat ve sonrasında yavaşlayacağını belirtti. Ekonomistler de yılsonu beklentilerinin üzerindeki zammın talebi kısma konusunda Merkez Bankası’nın elini zayıflatacağı görüşünde.