Türkiye, aile yardımlarında OECD’de son sırada!

ÖZDER ŞEYDA UYANIK

Türkiye’de son 10 yıldır doğum oranları düşerken, 2024 yılında 1,48’e gerileyen toplam doğurganlık hızı, 2017’den bu yana 2,10 olan nüfusun yenilenme seviyesinin altında kalıyor.

Avrupa Birliği’nde 27 ülkenin toplam doğurganlık hızları ortalaması 1,38 olurken, en yüksek orandaki 3 ülke Bulgaristan, Fransa ve Macaristan oluyor.

Evlilik ve doğurganlık oranlarının düşmesiyle, 2025 yılı “Aile yılı” olarak ilan edilirken, sonrasında da 2026-2035 dönemi 'Aile ve Nüfus 10 Yılı' ilan edilmişti.

Yardımlar düşük kaldı

Ailelere yönelik yardımların kamu harcamalarına oranlarında ise Türkiye’nin oranı OECD ülkeleri içinde düşük kaldı.

Tüm ülkelere ait son güncel verilerin 2019 yılına ait olması nedeniyle bakıldığında, 2019 yılında toplam harcamalarda, OECD ülkeleri içinde Türkiye en sonda yer aldı.

Aile yardımlarının en yüksek olduğu 5 ülkede başı 3,4 ile Fransa ve İsveç çekerken, Lüksemburg, Polonya ve Estonya onları izledi.

En düşük 5 ülke ise Türkiye, Meksika, Kosta Rika, ABD ve İspanya oldu.

Yardım türleri

OECD sıralamasında yardımlar ayni ve nakdi olarak ayrılırken, ayni yardımlarda Türkiye, Kanada’nın ardından sonda ikinci sırada yer alırken, nakdi yardımlarda ise ABD ve Meksika’yı geçti. Ancak toplamda Türkiye, aile yardımları en düşük oranda oldu.

Yardımlar arttı ama oranı düşük kaldı

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın 2024 yılı faaliyet raporunda, 491 milyar 700 milyon TL’lik sosyal yardım harcaması yapıldığı görülmüştü. 2024 yılındaki sosyal yardım harcama, 2023 yılındaki 305,9 milyar TL’ye göre yüzde 61 artış gösterdi.

2024 yılındaki sosyal yardımlar enflasyonun üzerinde artış gösterse de gayri safi yurtiçi hasılaya (GSY) oranı son beş yılın en düşük seviyesinde kaldı. Sosyal yardımların GSYH’ya oranı 2019’da yüzde 1,24, 2020’de yüzde 1,42 oranında olurken, 2021’de yüzde 1,74, 2022’de yüzde 1,13, 2023’te yüzde 1,2, 2024 yılında ise yüzde 1,11 olarak gerçekleşti.

TÜİK’in tüm harcamaları kapsayan “Sosyal Koruma İstatistikleri” 2023 verisine göre, sosyal koruma harcamalarının gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki payı 2023 yılında yüzde 10,1 oldu.

Sosyal koruma yardımlarının GSYH içindeki payı ise yüzde 10,0 olarak gerçekleşti. Risk/ihtiyaç grupları bazında bakıldığında, aile/çocuk yardımları ise 0,7 oranında kaldı.

4,5 milyon hane yardım aldı

2019 yılında sosyal yardım alan hane sayısı 3,283 milyon olurken, pandemiyle geçen 2020’de 6 milyon 631 bin hane ile yardım alan haneler en yüksek seviyeye ulaşmıştı. 2021’de bu sayı 5 milyon 904 bin, 2022’de 4 milyon 419 bine geriledi ve 2023’te 4 milyon 989 bin hane oldu. 2024 yılında ise sosyal yardım alan hane sayısı 4 milyon 575 bin hane oldu.