İthalatta rekor ‘tüketim’

MERVE YİĞİTCAN

Baskılanan kur politikasının tüketim malları ithalatını cazip hale getirmesiyle güç kazanan ithalat, yılın ilk yarısında vites yükseltti. İlk 6 ayda 180,9 milyar dolara dayanan ithalatın yüzde 7,2’lik artış hızı, yüzde 4,1 büyüyen ihracatın artış hızını solladı. Ocak-haziran döneminde en fazla ithalat artışı yüzde 13,9 ile tüketim mallarında yaşanırken, bu kalemde ithalat 29,4 milyar doları aştı; genel ithalattan aldığı pay yüzde 16,2 oldu. Böylece tüketim malları ithalatı, ilk 6 aylık dönemler itibarıyla tutar bazında tarihi yüksek seviyesine çıkarken, payı da tüm zamanların rekorunu kırdı. Yatırım malları ithalatı ise bu dönemde sadece yüzde 2 artarak 25 milyar dolar olarak hesaplandı. Tüketim malları ile yatırım malları ithalatı arasında açılan makas, sanayicilerin ucuz ithalat karşısında gardının düşmeye başladığına işaret etti.

Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanan Haziran Ayı Dış Ticaret İstatistikleri’ne göre, ocak-haziran döneminde Türkiye’nin ihracatı yüzde 4,1 oranında artışla 131 milyar 440 milyon dolar olurken, ithalat yüzde 7,2 oranında artışla 180 milyar 869 milyon dolar olarak gerçekleşti. Böylece yılın ilk yarısında ithalatın artış hızı, ihracatın artış hızının 3,1 puan üzerinde gerçekleşti. İhracatın ithalatı karşılama oranı da bir önceki yılın aynı dönemine göre 2,1 puan gerileyerek yüzde 72,7’ye indi. Bu dönemde Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı ülke 23,9 milyar dolarla Çin olurken, bu ülkeden yapılan ithalatın ilk 6 ayda yüzde 12,7 oranında yüksek bir artışla gerçekleştiği dikkat çekiyor. Uzun zamandır sanayicilerin piyasada ‘Çin malı istilasına’ dikkat çektiği düşünüldüğünde, yüklü artış oranı şaşırtmıyor. Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı ikinci ülke Rusya olurken, bu ülkeden yapılan ithalat ilk yarıda yüzde 1,6 düşerek 21,7 milyar dolar oldu. En fazla ithalat yapılan üçüncü, dördüncü ve beşinci ülke de sırasıyla Almanya, ABD ve İtalya oldu.

‘Tüketim-yatırım’ makası açılıyor

İthalatta en çarpıcı veriler ise geniş ekonomik grupların sınıflamasına göre yapılan ithalattaki gelişmelerde görüldü. Bir süredir özellikle baskılanan döviz kuru nedeniyle ithalatın cazip hale gelmesi iş dünyasının gündemini meşgul ediyor. Öyle ki birçok sanayici, yüksek üretim maliyetlerine karşın ucuz ithalatın birçok işletmeyi zor durumda bıraktığını, hatta bu durumun sanayicileri ithalatçı olmaya ittiği yönünde eleştirilerde bulunuyordu. Üretimde yaşanan gerileme yatırım malları ithalatındaki zayıflamada ve tüketim malları ithalatındaki artışta da görülüyor. Buna göre, Türkiye’nin yatırım malları ithalatı yılın ilk 6 ayında yüzde 2 artarak 25 milyar 95 milyon dolar olurken, tüketim malları ithalatı yüzde 13,9 ile çift haneli büyüyerek 29 milyar 433 milyon dolara ulaştı. Böylece en yüksek ilk 6 ay verisine ulaşıldı. Tüketim malları ithalatının genel ithalattan aldığı payda da son yıllarda önemli ölçüde artış görülüyor.

Payı da zirveye çıktı

Son 10 yıla bakıldığında, tüketim malı ithalatının genel ithalattan aldığı pay 2016 yılında yüzde 14,1 iken, bu tarihten itibaren gerileyerek 2022’de 8,4’e kadar düştü. Ardından hızlı yükselişe geçen tüketim malları ithalatı, geneldeki payını da yukarılara çıkardı. Tüketim malları ithalatının 2023 yılında genel ithalattan aldığı pay yüzde 13,2; 2024’te yüzde 15,8 iken 2025’in ilk yarısında yüzde 16’2 ye kadar yükseldi.

Öte yandan son 10 yıla bakıldığında ise genel ithalat yüzde 81 oranında artarken, tüketim malları ithalatı 2016’dan 2025’e yüzde 111 yükseldi. Yanı sıra son 12 aylık verilere bakıldığında da, tüketim malları ithalatında yıllık artış hızı haziranda yüzde 32,5 ile en yüksek seviyede ölçüldü. Sanayinin ana girdisi olarak kabul edilen hammadde-aramallar ithalatı ise ocak-haziran döneminde yüzde 6,7 oranında artarak 126 milyar dolar oldu.

Otomotiv ve mücevherde çift haneli artış

Genel ithalatta ocak-haziran döneminde en fazla ithalat enerji kaleminde yapılırken, bu dönemde ‘mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar’ faslında ithalat ilk 6 ayda yüzde 1,5 düşüşle 32 milyar 260 milyon dolar oldu. Türkiye’nin tüketim malları ithalatında ise başı otomotiv çekerken, genel sıralamada en fazla ithalat yapılan ikinci fasıl da 17 milyar 724 milyon dolarla ‘motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı’ oldu. Otomotivde ilk 6 ayda ithalat artışı ise yüzde 14,1 gibi yüksek bir oranda gerçekleşti. Türkiye’nin mücevher ithalatı da bu dönemde dikkat çekici şekilde arttı. İlk 6 ayda ‘kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası, metal paralar’ faslında ithalat yüzde 25,3 artarak 14 milyar 381 milyon dolara dayandı. Bu fasıl en fazla ithalat yapılan 6’ncı fasıl oldu.