SGK'nın gelirleri emekli aylıklarını ödemeye yetiyor mu?
Sosyal Güvenli Kurumu'nun (SGK) prim gelirleri, emekli aylıklarını ve sağlık harcamalarını karşılama oranı her geçen yıl daha da artıyor. Devletin, SGK'nın açığını kapatmak için bütçeden ayırdığı miktar da azalıyor. SGK’nın prim gelirlerinin; emekli aylıklarını ve sağlık ödemelerini karşılama oranı son 20 yılda en yüksek seviyeyi 2022 yılında gördü.
Türkiye'de seçim öncesi çıkan kanunla Emeklilikte Yaşa Takılan (EYT) binlerce kişi emekliye ayrıldı. Bir çok gösterge emeklilerin son yıllarda zor zamanlar yaşadığına işaret ederken, EYT'nin ardından SGK'nın üzerindeki ödeme baskısının da artması bekleniyor.
En düşük emekli maaşının asgari ücret karşısındaki oranı ve emekli aylıklarının milli gelirden aldığı pay 2023'te dibi gördü.
En düşük emekli maaşı 7 bin 500 liradan 10 bin liraya çıktı. Ancak en düşük emekli maaşında yapılan bu düzenleme resmi enflasyonun altında kaldı.
Peki, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) topladığı prim gelirleri emekli aylıklarını ödemeye yetiyor mu? SGK’nın gelir ve gideri ne kadar? Bütçeden SGK’ya ne kadar transfer gerçekleşiyor?
SGK’nın gelirleri temel olarak “prim gelirleri”, “diğer gelirler ve primsiz ödemeler” ile “devlet katkısı”ndan oluşuyor. Açık ise “bütçe transferi” ile kapatılıyor. Bütçe transferlerine “devlet katkısını” da dahil. İki temel gider ise emekli aylıkları ve sağlık ödemeleri.
Hızlı toparlanma yaşandı
Euronews'in kurumun verilerinden derlediği bilgilere göre, 2003 yılında prim gelirlerinin emekli aylıklarını karşılama oranı yüzde 84,1 idi. Yani, prim gelirleri emekli maaşlarına ödemeye yetmiyordu. Bu oran 2008 krizinden hemen sonra 2009 yılında yüzde 79,6’ya kadar düştü.
Ancak hızlı toparlanmanın ardından son 20 senede ilk kez 2014 yılında yüzde 100’ü aşarak yüzde 100,6 oldu. Yani, prim ödemeleri emekli aylıklarından fazla gerçekleşti. Bu oran 2021 ve 2022 yıllarında ise yüzde 108’i aşarak en yüksek seviyeyi gördü.
Prim gelirlerinin, emekli aylıkları ve sağlık ödemelerini karşılama oranı ise 2003 yılında yüzde 59 iken 2022 yılında yüzde 76,1 ile en yüksek seviyeyi gördü.
Bu da son yıllarda devletin bütçeden SGK’ya gerçekleştirdiği transferin oranının düştüğünü gösteriyor.
2022'de bütçeden 389 milyar TL aktarıldı
Oran yerine TL cinsinden değerlere bakıldığında durum şöyle:
2022 yılında prim gelirleri 724,1 milyar lira oldu. SGK buna karşılık 668,8 milyar lira emekli aylığı ödedi. Sağlık ödemeleri ise 283,2 milyar lira oldu. Böylece SGK’nın toplam ödemesi 952 milyar liraya erişti. 2022 yılında SGK’ya bütçeden gerçekleşen transfer ise 389 milyar lira oldu.
SGK verilerine bütçe transferlerinin gayrisafi yurt içi hasılaya (GSYH) oranı 2022 yılında yüzde 2,59’a kadar düştü. Bu oran 2008 yılından bu yana en düşük oran oldu. Bu oran 2008’de yüzde 3,59 iken 2009’da yüzde 5,23’e kadar çıkmıştı.