Anayasa Mahkemesi ne yaptığını biliyor mu?
Soyadı kararı, dijital dünya için faydalı ancak felsefi sıkıntımızı da sergiliyor. Anayasa Mahkemesi 24 Nisan haftasında önemli bir karara imza attı. Karar, kadının evlendikten sonra kocasının soyadı olmadan kendi soyadını kullanmaya devam etmesine olanak tanıyor. Mahkeme bu kararı, eşitlik ilkesine dayandırıyor. Erkeklerin evlendikten sonra kendi soyadları ile yola devam ettikleri bir dünyada kadınların bu tür bir hakka sahip olmamasının eşitlik ilkesine aykırı olduğu değerlendirmesini yapıyor.
Üniversite sınavında sözel bölüm seçen arkadaşların kendilerini ifade etme yeteneklerini yansıtan güzel ifadelerle konu anlatılıyor. Ancak kararı başka boyutları ile değerlendirmemiz gerektiğini düşünüyorum.
Birincisi, kocasının yerine babasının soyadı ile devam etmek ataerkilliği ortadan kaldıran bir anlayış mıdır sorusu benim aklımdan geçiyor. İkincisi, “bugünümüzü yaratan yüce insan” Kenan Evren’in askeri tabiplere “Önce askersiniz, sonra tabip” diyerek yaptığı tanımlamayı bir başka düzlemde yeniden üreten bir yaklaşım mıdır sorusunu soruyorum. Sonuçta evlilik bağı ile yeni bir yapı oluşturulurken o yeni yapıyı temsil eden yeni bir soyadına geçmenin nasıl bir sakıncası olabilir? Bunları, gençliğimde iki cilt Roma Hukuku’nu karıştırırken ziyan olan zamanımın tazminatı olarak sözelci arkadaşlara soruyorum. Asıl gündemim başka.
Fevkaladenin fevkinde önem taşıyan karar
Anayasa Mahkemesi’nin kararı, benim açımdan şöyle bir önem taşıyor. Bu kararın ardından dijital dünyada birden çok konuyu yeniden değerlendirmemiz gerekiyor. Bunların ilki, annenin kızlık soyadının siber güvenlik için kullanılması. Her nedense, evlilikle kadının soyadı değiştiği ve eskisine ulaşılmasının mümkün olmadığı düşüncesiyle bu bilgi, güvenlik unsuru olarak kullanılıyordu. Bu kararın ardından bu temelsiz düşünce ortadan tamamen kaybolur diye düşünüyorum.
Mühendis sohbetlerinde, “Annenin kızlık soyadını güvenlik aracı olamaz çünkü sosyal medyada dayınla arkadaşsan bu bilgi sır olmaktan çıkıyor” diyorduk. Bu, buzdağının sadece görünen yüzüydü. Çağrı merkezindeki görevliye bu bilgiyi bir kez verdikten sonra bu bilginin güvenliğini kimse garanti edemezdi. Bu nedenle, finans kuruluşları başta olmak üzere telefonda hizmet veren şirketler, annenin kızlık soyadının belirli harfl erinin söylenmesi modelini geliştirdiler. Anayasa Mahkemesi’nin kararının ardından bu yöntemlerin tamamının değersizleştiğini ve benim daha güvenli bulduğum iki seviyeli doğrulama (two factor authentication) çözümünün değerinin artacağını düşünüyorum. İkinci önemli konu, e-posta adresleri. Kadın evlendikten sonra soyadı değiştiğinde, onun e-posta adresini hatırlamak çok kolay olmuyor. İsmi yazıp soyadının ilk harfiyle adresin otomatik çıkmasını beklerken; e-posta adresine ulaşamıyor ya da eski adrese takılıyordum. E-posta adresi ile soyadı farklı olanlar ise, siber güvenlik algoritmalarının kafasını karıştırıyordu. Bu sorun da Anayasa Mahkemesi’nin kararıyla hafifl eyecektir.
Eşitlik ilkesi kalkınmayı engelleyici etki yapar
Bizde model, keyfekeder bir karar alıp, sonrasında bunu insanlara makul görünecek bir şekilde ifade etmeye dayandığı için eşitlik ilkesini çokça kullanıyoruz. Kimsenin itiraz edemeyeceği bu olgu, bizim denklem kurmamızı engelliyor ve ilerleyemiyoruz. Eşitlik ilkesinin yanlış kullanımı kitabı yazdıracak kadar örnekten beni için en çarpıcısı şu: Gençliğimde, Boğaziçi Köprüsü’ne girişte belediye otobüslerinin emniyet şeridini kullanıp yan yoldan köprü girişine bağlanıyordu. Bu uygulama, ulaşımda eşitliği ihlal ettiği gerekçesiyle yasaklandı. Bunun sonrası, metrobüs ucubesi oldu. Var olan kaynağın bir kısmını çoğunluğa ayırarak kurulan bu ulaşım sistemi hedefe hızlı ulaştırıyor ancak bunu yaparken birçok yerde emniyet şeridini kaldırmaya göz yuman bir toplum yaratıyor. Velhasıl-ı kelâm, Anayasa Mahkemesi’ni dijital dünya için önemli olan soyadı kararı için kutluyor ancak kararın temelinin ülkemi ileri taşıyacak bir dayanak oluşturmamasından üzüntü duyuyorum.