Bunlar olmadan enflasyonla mücadelede kalıcı başarı olmuyor

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek konuşmalarında, IMF’nin yaptığı bir çalışmadan bahsederek, enflasyon şoku yiyen ülkelerde normale dönüşün zaman aldığına işaret ediyor.  Şimşek Ocak sonunda yapılan İstanbul Sanayi Odası Meclisi toplantısında bu çalışmaya referans vermişti. Hafta başında BloombergHT’ye verdiği röportajda da aynı çalışmaya atıfta bulunarak “IMF'nin yaptığı kapsamlı bir çalışma var, 56 ülkeye bakıldı, yaklaşık 100 tane şok incelendi. Dünyada enflasyonun bir program dahilinde, doğru tepki vererek şok öncesi düzeye dönmesi ortalama 3,4 yıl almış” dedi.

Şimşek’in sözünü ettiği 9 Ekim’de yani bundan 5 ay önce bu köşeye konu olmuştu. https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/enflasyonla-mucadelenin-7-gercegi/710855 . Bu çalışmada, IMF ekonomistleri 1970’lerden itibaren 56 ülkede yaşanan 100’ün üzerinde enflasyon şokunu incelemişler ve bazı sonuçlar çıkarmışlardı. 

“Enflasyonla mücadelenin 7 gerçeği” başlıklı o yazıda IMF ekonomistlerinin çıkardıkları yedi gerçeği aktarmış ve “IMF’nin çalışması bize küresel ekonomide enflasyonun dizginlenmesinin çoğu insanın düşündüğünden daha uzun süreceğini anlatıyor” demiştim. Beş ay önce de dediğim gibi enflasyonla mücadele sabır, kararlılık, tutarlılık, kamuoyu desteği, toplumsal uzlaşı, iletişim, inandırıcılık, işleyen bir piyasa ve duyarlılık ister.

Enflasyonla mücadelede başarılı olmuş ülkelerin yaptıkları diğerleri için de bir örnek oluşturabilir. Bu nedenle özellikle pazartesi günü açıklanan ve beklenenden yüksek çıkan şubat ayı enflasyon rakamlarının ardından IMF çalışmasını ve çalışmanın ortaya koyduğu “yedi gerçeği” bir defa daha hatırlamakta fayda var:

- Enflasyon şoku yiyen ülkelerin şok öncesi normale dönüşleri zaman alıyor. Enflasyon, özellikle ticaret harici şoklardan sonra sürekli hale geliyor. Enerji veya gıda fiyatlarında ani bir patlamanın neden olduğu enflasyon şoklarının, ambargolar, savaşlar, kötü hava koşulları gibi temel nedenin ortadan kalkmasıyla yok olacağı düşünülebilir. Ancak IMF’nin incelediği 111 enflasyon döneminin sadece 12’sinde enflasyon ancak bir yıl sonra şok öncesi seviyelerine dönebilmiş. İncelenen olaylardan 47’sinde ise enflasyon beş yıl geçmesine rağmen hala normale dönmemişti. Enflasyonun şok öncesi seviyelere geri dönmesi için geçen ortalama süre üç yıldı.

- İnatçı enflasyon şoku vakalarının neredeyse tamamında enflasyon ilk üç yılda “maddi olarak” bir ölçüde düşmüş, ancak yüksek bir seviyede sabit hale gelmiş ya da yeniden hızlanmış. IMF, bunun muhtemelen erken para politikası gevşemesinden veya hükümetlerin bütçelerini çok erken gevşetmelerinden kaynaklandığını öne sürüyor. Yani “enflasyon düşüyor” diye erkenden havaya girip, kutlama yapmak doğru değil.

- Enflasyonu yenen ülkelerin neredeyse tamamında para politikası diğerlerine göre daha sıkıymış. Bu ülkelerde merkez bankaları enflasyonla mücadele etmek için faiz oranlarını artırmışlar.

- Enflasyonla mücadelede başarılı olan ülkelerde genellikle merkez bankaları faiz oranlarını yükselttikleri gibi faizleri daha uzun bir süre yüksek tutmuşlar. Merkez bankalarının bu duruşlarına ek olarak hükümetler kısıtlayıcı mali politikaları izlemişler.

- Enflasyonu yenen ülkelerde ulusal paranın değer kaybı sınırlı kalmış. Enflasyonu başarılı bir şekilde düşüren ülkeler daha uzun süre yüksek kalan faiz oranları yoluyla ya döviz sabitlerini koruyabilmişler ya da para birimlerinin değer kaybını sınırlandırabilmişler.

- Enflasyonu yenen ülkelerde nominal ücret artışları daha düşük tutulmuş.

- Sanılanın aksine enflasyonu yenen ülkeler daha düşük büyüme veya daha yüksek işsizlik yaşamamışlar. Oysa agresif para ve maliye politikası sıkılaştırmasının ekonomik açıdan ağır bir bedel getireceği sanılır. Ama beş yıllık bir vadede, enflasyonu çözen ülkeler ve çözemeyen ülkeler arasında büyüme sonuçları açısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık görülmemiş.

Kısacası, enflasyonla mücadelede başarılı olan ülkeler daha sıkı para politikası izlemişler, daha düşük nominal ücret artışı yapmışlar ve para birimlerinde daha az değer kaybına izin vermişler.

NOT: IMF ekonomistlerinden Anıl Arı, Carlos Mulas-Granados, Victor Mylonas, Lev Ratnovski ve Wei Zhao’nun “100 Enflasyon Şoku: Yedi Stilize Gerçek” başlıklı IMF çalışmasına ilgi duyanlar https://doi.org/10.5089/9798400254369.001 adresinden ulaşabilirler.