Deprem bölgesinde ücretli çalışan nüfusun durumu
Depremzede 11 il açısından bundan sonraki süreçte acil müdahale ve toparlanma politikalarında dikkate alınması gereken ekonomik, demografik ve sosyal göstergelerini irdelemeye devam ediyoruz. Bu kez Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) Aralık 2022 verileriyle 4-A kategorisinde sözleşmeli çalışanlara ilişkin verileri değerlendireceğiz.
- Depremzede 11 ilde sözleşmeli çalışanların yüzde 18.39’u kamu, yüzde 81.61’i özel sektörde istihdam ediliyor. Kamu istihdamının oranı, 11 ilin tamamında Türkiye ve diğer 70 ilin ortalamasından biraz daha yüksek.
- Buna paralel olarak ücretli çalışanlar içinde özel sektör istihdamının payı, diğer bölgelerden daha düşük. Depremzede illerde sözleşmeli çalışanların yüzde 81.61’i özel sektörde. Bu oran 81 il için yüzde 87.43, 70 il için yüzde 88.14 düzeyinde.
- 250 ve daha fazla sözleşmeli çalıştıran büyük işletmelerde çalışanların payı yüzde 24.58 ile Türkiye ve diğer 70 ilden yaklaşık 3 puan daha yüksek. 11 ilde sözleşmeli çalışan her 4 kişiden birisi büyük işletmelerde istihdam ediliyor.
- Küçük ve orta işletmelerde çalışanların oranı ise diğer bölgelere göre daha düşük. Bu, küçük ve orta işletmelerde kayıt dışı istihdamın daha yüksek olmasının bir sonucu da olabilir.
- 10’dan az sözleşmeli işçinin çalıştığı mikro işletmelerde çalışanların oranı Hatay, Adana ve Osmaniye’de Türkiye ve 70 il ortalamalarının üzerine çıkıyor. Bu oranının yüzde 30.11’e çıktığı Adana ile yüzde 32.80’i bulduğu Hatay’da bu sorun kritik önem kazanıyor. Zaten çok kırılgan olan mikro işletmelerin yaşayacağı sorunlar, bu illerde ücretli çalışan nüfusun üçte birini sarsacak. 11 ilde sözleşmeli çalışanların yüzde 52.23’ü 50’den az sözleşmeli çalıştıran küçük işletmelerde istihdam ediliyor.
- Depremzede 11 ilin tamamında ücretler, Türkiye ve diğer 70 il ortalamasının oldukça altında. Üstelik bu durum kamu işletmelerinde çalışanlar için de geçerli. 11 ilde sözleşmeli kamu işçileri diğer 70 il ortalamasından yüzde 13 daha düşük ücret alıyorlar. Özel sektörde bu fark yüzde 22’ye tırmanıyor. Özel sektörde en düşük ücret ortalamasına sahip Şanlıurfa’da ücretler, diğer 70 il ortalamasından yüzde 32.5, Diyarbakır’da yüzde 30.95 daha düşük.
Bu durum olağanüstü maddi kayba uğramış bulunan yöre halkının, göreli olarak kırılganlığı en az kesininin bile, hayatlarını yeniden inşa etmelerinin çok zor olacağını gösteriyor. Veriler, izlenecek politikalarda küçük işletmelerin ayakta tutulması ve ücret dışı maddi destek ihtiyacının dikkate alınmasının özellikle gerektiğine işaret ediyor.