Hâlâ “eski Çin malı” algısında kalanlar için yeni dönem zor olacak (1)

OKAN KONYALIOĞLU

ASKON DEMİR ÇELİK YÖNETİM KURULU BAŞKANI VE GENEL MÜDÜRÜ

Son yıllarda gerçekleştirdiği ekonomik, teknolojik ve yapısal dönüşümlerle küresel ekonominin oyun kurucularından birisi haline gelen Çin’i geçen sene olduğu gibi bu yıl da firmamızdan 4 kişilik bir ekiple 14 Nisan-02 Mayıs 2025 tarihleri arasında ziyaret ettik. Bu yıl farklı olarak bir arkadaşımız turumuza Yeni Delhi/Hindistan’dan başladı ve toplamda 3 hafta boyunca Yeni Delhi, Pekin, Guangzhou, Shenzhen, Nanjing, Xinxiang ve Jinan illerinde fuar ve firma ziyaretlerimizi gerçekleştirdik.

Yeni Delhi’de Hindistan'ın en büyük ev ve yaşam tarzı ürünleri fuarı olan 59. IHGF Delhi Fuarı’nı, Pekin’de 19. Çin Uluslararası Metal İşleme Makine Teknolojileri Fuarı’nı ve Guangzhou’da 137. Canton Fuarı’nın birinci ve ikinci fazları ile yine Guangzhou’da aşağıdaki fuarlar olmak üzere toplam 8 fuarı ziyaret ettik.

- China International Machine Tool Show (CIMT) – Pekin 21–26 Nisan

- Guangzhou Sourcing Fair – Guangzhou 14–17 Nisan

- Automation Fair – Guangzhou 14–17 Nisan

- Jinhan Fair for Home & Gifts – Guangzhou 21–27 Ekim

Ekonomik ve konvansiyonel savaş, çatışma ve gerginliklerle dolu küresel gelişmelerin yine yoğun olduğu bir dönemde icra ettiğimiz bu ziyaretlerimizde, orta ve uzun vadede nasıl bir strateji izlememiz gerektiği üzerine incelemeler ve görüşmeler yaptık. Buralardaki tespitlerimi ve önerilerimi daha gerçekçi bir zemine oturtabilmek amacımla, teknik gözlemlerimizi Çin’in kalkınma modeli, toplum yapısı, insan kaynağı yönetimi ve dijital entegrasyon stratejileri ile yorumlamaya çalıştım.

Geçen sene yine Nisan ayında Çin’e gittiğimde, en son Çin ziyaretimin üzerinden 7 yıl geçmişti ve 7 yıl içinde gerçekleşen değişimi sizlerle yine burada paylaşmıştım. Şimdi bu bir yıl içerisinde neler değişmiş, bizler, yeni dünya düzeninde bunu nasıl okumalıyız, biraz bunlar üzerine tespitlerimi ve değerlendirmelerimi sizlerle paylaşmak istiyorum.

Yine ilginç bir hikaye…

Geçen sene ilginç ancak etkileyici hikayesiyle “dünyanın perakende süpermarketi” lakaplı Yiwu’daki dinamiklerden bahsetmiştim. Bu yılın öne çıkan şehri de Shenzhen oldu. Bu nedenle değerlendirmeme, güzergahımızın sonunda yer alan bu şehirle başlayacağım. Biz, Çin'in Guangdong Eyaleti'nde yer alan Shenzhen şehrinin hikayesi ile büyülendik. Teknoloji ve ticaret merkezi olarak bilinen bu şehir, 1980'lerde küçük bir balıkçı köyü iken, Deng Xiaoping’in “açık kapı” politikalarıyla ülkenin ilk Özel Ekonomik Bölgesi (ÖEB) olarak ilan edilmesiyle modern bir şehir haline gelmiş. Apple’ın da içerisinde olduğu yabancı yatırımlar sayesinde hızla büyümüş ve “Asya’nın Silikon Vadisi” lakabını da alarak 20 milyonun üzerinde nüfusuyla, dünya çapında teknoloji inovasyonunun kalbinin attığı yerlerden biri olmuş. Huawei ve Tencent gibi teknoloji devlerinin küresel merkezlerinin de bulunduğu, Hong Kong’a komşu olması sayesinde küresel finansal piyasalarla güçlü bir bağlantıya da yakın olan Shenzhen’in yükselişi, Çin'in ekonomik açılım ve reform politikasının başarılı bir örneği olarak bizde de ulusal politikalara yön verebilecek bir nitelik taşıyor. "Dünyanın fabrikası" olarak da adlandırılan şehir, elektronik ürünlerin tasarım ve üretim süreçlerinde hızlı prototipleme, uygun fiyatlı hammadde ve uzman iş gücü gibi avantajlar sunuyor. Bu avantajlardan faydalanmak için yatırım yapan şirketler, Shenzhen’i sadece Çin’in değil, dünyanın da teknoloji inovasyon merkezi haline getirmiş.

Shenzhen’deki pek çok büyük firma ve kamu kuruluşu özellikle yapay zekâ, büyük veri, fintech, biyoteknoloji ve yenilenebilir enerji alanlarındaki projelere yönelik start-up ve ortak Ar-Ge projelerine sıcak bakıyor, bunlara finansman sağlıyor. Diğer taraftan, şehirdeki bilim parkları, kuluçka merkezleri ve hızlandırıcı programlar, küçük işletmelerin hızlı büyümesi için gereken desteği de sunuyor. Bu sebeplerden olsa gerek, Shenzhen’de sadece 2 gün kalmamıza rağmen, bu kozmopolit yapıdan dolayı bu seyahatimizdeki diğer yerlerden çok daha fazla sayıda yabancı gördük bu şehirde.

Şehirde e-ticaret ve e-ihracat 24 saat aralıksız devam ediyor. Shenzhen Limanı, yükleme ve boşaltma miktarı açısından dünya sıralamasında ilk 4’te ve 20 seneden beri Çin anakarasında Çin'deki en yüksek toplam yurt dışı ihracat miktarını bu liman sağlıyor. Nüfusu itibarıyla Çin’in en büyük 6’ncı ili olan bu şehir, 517 milyar USD GSYİH’sı itibarıyla Guangzhou (436 milyar USD) ve Hong Kong’u (407 milyar USD) da geçerek ekonomik büyüklük açısından Çin'in en büyük üçüncü şehri olmuş. Şehirde, binaların çatılarını görmek pek mümkün değil gibi. Çünkü Kingkey Finance Tower (439 m), Seg Plaza (356 m) ve Hua Qiang Bei (292 m) başta olmak üzere toplamda 200 metrenin üzerinde 23 kadar gökdelen var.

Ülkemizde elektronik ürün imalatı ve/veya ticareti yapan iş insanlarının da bu bölgeyi görmesini şiddetle tavsiye ediyorum. 1999 yılından beri devam eden ve bu yıl Kasım ayında 26’ncısı yapılacak Çin Uluslararası Yüksek Teknoloji Fuarı da (China Hi-Tech Fair) bu ilde yapılıyor ve ziyaret listesine eklenebilir.

Özetle, üretim odaklı bir ekonomiden teknoloji ve inovasyon odaklı bir ekonomiye dönüşümü başarılı bir şekilde gerçekleştiren bu şehir, biz sanayici iş insanları için de incelenmesi gereken güzel bir örnek.

Çin, her alanda EN’lere devam ederken kendisi de hızla değişiyor…

Ziyaret tespit ve değerlendirmelerime geçmeden önce nasıl bir güç ve potansiyelden bahsettiğimizi birkaç sayısal veri ile tekrar paylaşmak istiyorum. Çin, nüfus artışını kontrol etmek için 1979 yılında başlattığı tek çocuk politikasını, nüfus dağılımını erkekler lehine bozduğundan, 16-59 yaş arası çalışan nüfusu azaltıcı etki yarattığından ve nüfusu yaşlandırıp iş gücünde düşüşe sebep olduğundan dolayı 2016 yılında durdurdu. Yine de ekonomik koşulların dünya genelinde giderek zorlaşması Çin’de de az çocuklu aile yapılarının artması ile etkisini göstermeye başlamış. Doğurganlık hızı dünya ortalaması 2023 yılında 2,31 çocuk iken bu oran Çin’de 1,19’a düşmüş.

Çin yakın zamana kadar dünyanın en kalabalık ülkesiydi ve 2023-2024 nüfus verilerine göre birkaç milyon farkla Hindistan’ın arkasından 1,41 milyar nüfusu ile ikinci sıradaki en kalabalık ülke oldu. Ortalama yaşam süresi 78 yıl olan Çin, bu haliyle bile nüfus itibarıyla kendisinden sonra gelen ABD’den 4,2 kat daha kalabalık bir ülke.

Çin, kıyı ve iç sular da dikkate alındığında Rusya, Kanada ve ABD’den sonra dünyanın yüzölçümü en büyük dördüncü ülkesi.

Çin, dünyanın en büyük altın üreticisi. 2024 yılında 370 ton altın üretmiş. Birçok maden, nadir toprak elementi ve kritik mineralde en fazla kaynağa sahip ülke.

Dünyanın en büyük çelik üreticisi ve küresel çelik üretiminin %50’sinden fazlasını gerçekleştirmekte. Dünyada en fazla hidroelektrik enerji üretimi yapan ülke ve küresel hidroelektriğin %30'u bu ülkede üretiliyor.

Kömür rezervleri açısından ABD ve Rusya’nın ardından üçüncü sırada. Diğer taraftan kömür üretimi ve tüketimiyle açık ara birinci durumda.

Dünyanın en büyük otomobil üreticisi. 2024 yılında küresel pazarda 17,3 milyon elektrikli araç üretilmiş ve Çin bu pazarın yüzde 70’ini kontrol ediyor.

Çin, 2023 yılı dış ticaret verilerine göre dünyada en yüksek ticaret hacmine sahip ve art arda 8 yıldır dünyada mal ticaretinde lider konumunu sürdürüyor. Çin, en fazla dış ticaret fazlası veren, birinci sıradaki ihracatçı ve ikinci sıradaki ithalatçı ülke aynı zamanda.

Çin’in e-ticaret pazarı 2023’de 3,19 trilyon dolar değerinde olup, onu dünyanın en büyüğü yapmaktadır. 

Stanford Üniversitesi'nin yayımladığı bir raporda 2023 itibarıyla Çin'in toplam Yapay Zeka patentlerinde lider olduğu ve tüm hibelerin neredeyse yüzde 70'ini aldığı belirtilmektedir.

Çin, 41.000 km ile dünyanın en uzun yüksek hızlı demiryolu ağına sahip. Tüm demiryolu ağı ise 155.000 km ve Avrupa’nın 2 katı. Şangay Maglev Treni, 430 km/s hızla ticari kullanımdaki en hızlı tren.

Çin, 2023 yılında 163 milyar dolar ile doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeler arasında ABD’den (311 milyar dolar) sonra 2. sıradadır.

Türkiye-Çin ticari ilişkilerine baktığımızda Çin, Ticaret Bakanlığımızın 2025 yılında ihracatta "Hedef Ülkeler" olarak belirlediği 55 ülke arasında yer almaktadır. Çin, Türkiye’nin 2024 yılı ihracatında 20. sırada yer alırken, ithalatında ilk sırada yer almıştır. Türkiye'nin 2024 yılında yurt dışına gerçekleştirdiği yaklaşık 7 milyar dolar değerindeki toplam yurtdışı doğrudan yatırımında Çin 27 milyon dolar ile 27. sıradadır. (ABD 1,3 milyar $ ile 1. sırada). 2024 yılında yurt dışından Türkiye'ye gelen yaklaşık 7 milyar dolar değerindeki toplam doğrudan yatırımda Çin 47 milyon dolar ve % 1 pay ile 22. sıradadır. (Hollanda 1,6 milyar $ ile 1.sırada). (TCMB-2025)