İhracat yapan Asiye Hanım kur riskinden nasıl kurtulur?

Yeni yılın ilk yazısında yılbaşı dileklerinden, hindiden, tatlıdan bahsetmeyi planlarken bir baktım tombaladan Asiye Hanım çıktı. Asiye Hanım da kim diye soracaksınız tabi. Kendisiyle alışveriş kuyruğunda sıramızı beklerken mesafeli bir şekilde tanıştık. Ayşe Hanım Bolu’da mobilya üretiyor, Avrupa’ya ihraç ediyormuş. COVID-19 bir tarafa, Asiye Hanım’ın en büyük derdi kur riskiymiş.

Merak edenler bize kulak versin.

Asiye Hanım’ın kur kaynaklı dertleri

“Aslı Hanım hiç sormayın.” dedi Asliye Hanım. “İhracat yaptığım ürünün stok değeri sürekli değişiyor. Kur yükselince stokların değeri artıyor, kur düşünce değeri azalıyor. Altı ay vadeli satış yapıyorum. Haliyle ticari alacaklar bakiyesi de kurlara göre sürekli oynuyor. Döviz cinsinden aldığım krediler ve hammadde maliyetleri de cabası. “Asiye Hanım” dedim, “elimde kur riskine karşı bir aşı yok ama finansal tablolara etkisini riskten korunma muhasebesi (hedge accounting) ile nasıl azaltabileceğinizi konuşabiliriz.”

Asiye Hanım kurlara savaş açmış

Laf aramızda, Asiye Hanım da akıllı kadınmış, kurdaki dalgalanmaları azaltmak için kur takası kontratı yapmış (forward foreign exchange contract). Hani belirli tarihte, kurun belirli fiyattan alımı-satımı için yaptığınız anlaşmalardan. Sürpriz olmasın diye hem size hem de Asiye Hanım’a söylemiş olayım, türev işlemler (örneğin forward kontrat) TFRS 9 Türkiye/Uluslararası Finansal Raporlama Standartları Finansal Araçlar Standardı gereği bilançoya kaydedilir ve gerçeğe uygun değerinden (fair value) ölçülür. Türev araçların gerçeğe uygun değerindeki artış veya azalışlar kar-zarar tablosunda muhasebeleştirilir.

Hedge muhasebesinin Asiye Hanım’a faydası ne?

Madem riskten korunma muhasebesinin ne işe yaracağını sordunuz, hemen söyleyeyim. Size kâr-zarar tablosunu etkileyen kur riskini nasıl yönettiğinizi finans tablolarda gösterme fırsatı verirken, diğer yandan da korunan kalemden (hedged item) kaynaklanan korunma kazancı veya kaybı ile korunma aracından (hedging instrument) kaynaklanan kazanç veya kayıp, kâr veya zararda (veya diğer kapsamlı gelirde) muhasebeleşeceği için korunma işlemi etkin (hedge effectiveness) olduğu sürece kurun kar-zarar etkisi asgari seviyeye inecek hatta tam etkin (hedge effectiveness) olduğu zaman kur etkisi tamamen ortadan kalkacaktır.

Asiye Hanım hedge muhasebesini nasıl yapacak?

Hedge muhasebesi için ilk adım, mali tablolarınızı etkileyen riskleri tespit etmektir. Sonrasında da bu riskleri azaltmak için risk yönetim politikalarınızla uyumlu almış olduğunuz kararlar ve atmış olduğunuz adımlardır. Örneğin, kurlardaki yükselişten dolayı döviz borcunuz sürekli artıyor. Siz de bunun önüne geçmek için Asiye Hanım gibi forward işlemi yaptıysanız, o zaman bu işlem riskten korunma muhasebesi kriterlerini sağladığı sürece “gerçeğe uygun değer değişiminden korunma” (fair value hedge) olacak muhasebeleşecektir. Kur değişimleri aynı zamanda varlık ve yükümlülüklerden kaynaklanan nakit akışlarını değiştirdiği için isterseniz bu işlemi “nakit akış değişkenliğinden korunma” (cash flow hedge) olarak da muhasebeleştirilebilirsiniz.

Finansal tabloları nasıl etkiler

Yeri gelmişken hedge muhasebesinin finansal tablolarınızda nasıl gözükeceğinden bahsedeyim. Gerçeğe uygun değer değişiminden korunma muhasebesi yapmaya karar verdiyseniz, kur riskinden kaynaklanan gerçeğe uygun değer değişikliğini korunan kalemin (örneğin stoklar) defter değerine ekleyecek veya değerinden düşeceksiniz. Stok kalemine bu düzeltmeyi yaparken (basis adjustment), işlemin diğer bacağı da kar-zarar tablosunda muhasebeleşecektir. Düzeltme sonrası stok kaleminin değeri artık ne maliyettir, ne de tam olarak gerçeğe uygun değer.

Yapmış olduğunuz forward işlemi de gerçeğe uygun değerinden ölçülüp kar-zarar tablosunda muhasebeleşeceği için, stok kaleminin kur kaynaklı değer değişimi ile forward işleminin değer değişimi kar-zarar tablosunda ters yönlü çalışarak (biri kazanç sağlıyorsa, diğeri kayıp) kur farkları zararını en aza indirecektir.

“Yok, işlemi nakit akış değişkenliğinden korunma olarak muhasebeleştirmeyi tercih ederim.” derseniz, işlem gerçekleşene kadar ve hedge etkinliği devam ettiği sürece, forward’ın gerçeğe uygun değer değişimleri kar-zarar tablosunda değil, diğer kapsamlı gelir tablosunda muhasebeleşecektir.

Aman ola, Asiye Hanım ile yaptığımız bu kısa sohbete aldanıp, bu iş ne kolaymış demeyin. Hedge muhasebesi adamı vezir de eder, rezil de. Euro Finance’ın haberine göre petrol fiyatlarının artacağını düşünüp jet fuel alım taahhüdüne giren ve hedge muhasebesi yapan RyanAir, Air France, Easy Jet ve International Airlines grubu 2020’nin ilk çeyrek sonuçlarında bu işlemden kaynaklı yaklaşık 6.82 milyar dolar zarar açıkladılar.

Hedge muhasebesi için neler gereklidir, Asiye Hanım neye karar verdi… Hepsi bir sonraki yazımda.

2021, hepimize sağlık, mutluluk ve bol kazanç getirsin.