Mali tablolarda kiracıya yılın fırsatı

Bu fırsat kırk yılda bir ayağınıza gelir, sakın kaçırmayın! Bu pandemide bir güzellikte bizden olsun diyen Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK-IASB) ve Kamu Gözetimi Kurumu (KGK), işletmelere COVID-19 nedeni ile kira ödemelerinde sağlamış oldukları imtiyazları nasıl muhasebeleştirecekleri konusunda kolaylıklar sağladı. Kullanmak isterseniz fırsat kodu: “COVID-19’la İlgili olarak tanınan Kira İmtiyazları”.

Kiralamada yapılan değişiklikler

İyi de nedir bu kira imtiyazları diye sorarsanız, son dönemlerde hepimiz kiracı ile kiraya veren arasında farklı farklı ödeme planlarına rastladık. Kira imtiyazı olarak, kiracıdan belirli bir süre kira alınmamasından tutun da kiranın ertelenmesi veya her ikisinin birlikte olduğu durumlar karşımıza çıktı. Normal şartlarda kira ödemelerinde meydana gelen bu değişikliklerin TFRS 16, Kiralama İşlemleri Standardı kapsamında “kiralamada yapılan değişiklik” (lease modification) olup olmadığının değerlendirilmesi ve buna göre muhasebeleştirilmesi gerekir.

Yeri gelmişken kiralamada yapılan değişikliğin standartta nasıl tanımlandığına bakalım: Kira sözleşmesinin esas (başlangıçtaki) hüküm ve koşullarının bir parçası olmayan, kiralama kapsamındaki (scope) veya kiralama bedelindeki (consideration) bir değişiklik olarak tanımlanmıştır.

“Kiraya verenle anlaştık, kira bedelinde değişiklik yaptık. Bir de şimdi bunun sözleşme değişikliği olup olmadığını mı inceleyeceğim. Bu pandemi de ölme eşeğim ölme!” diye serzenişte bulunan işletmelerin haykırışlarını duyan muhasebe kurulları işte tam bu noktada yaptı yapacağını, sağladı kolaylığı. Ancak kolaylık sağlarken de işin ucunu sıkı tuttu ve bu kolaylığın sadece aşağıdaki tanımı karşılayan sözleşmeler için geçerli olduğunu belirtti:

- Kira ödemelerinde meydana gelen değişikliğin kiralama bedelinin revize edilmesine neden olması ve revize edilen bedelin, değişiklikten hemen önceki kiralama bedeliyle önemli ölçüde aynı olması veya bu bedelden daha düşük olması,

- Kira ödemelerinde meydana gelen herhangi bir azalışın, sadece normalde vadesi 30 Haziran 2021 veya öncesinde dolan ödemeleri etkilemesi ve

- Kiralamanın diğer hüküm ve koşullarında önemli ölçüde bir değişikliğin olmaması.

Eğer ki kira sözleşmeniz bu kapsama giriyorsa, bu fırsatı kaçırmayın derim. Tabi yine siz bilirsiniz, gün sonunda bundan faydalanmak bir zorunluluk değil, isteğe bağlı bir uygulama. İşletmeler (kiracı) isterlerse 1 Haziran 2020 veya sonrasında başlayan yıllık hesap dönemlerinde “COVID-19’la İlgili Olarak Kira Ödemelerinde Tanınan İmtiyazlar-TFRS 16’ya İlişkin Değişiklikler’den” faydalanabilir. Muhasebe kurulları, KGK ve IASB, erken uygulamaya da izin verdiler. İşletme geriye dönük (retrospectively) uygulayacak ve söz konusu değişikliği ilk kez uygulaması sonucunda oluşan birikimli etkiyi, değişikliğin ilk kez uygulandığı yıllık hesap döneminin başındaki dağıtılmamış kârların açılış bakiyesinde (veya uygun görülecek diğer bir özkaynak bileşeninde) bir düzeltme olarak finansal tablolarına yansıtacak.

Gelsin fırsat

Gelelim muhasebeleştirmede sağlanan kolaylığa… Söz konusu muafiyetten yararlanan kiracı, kira imtiyazı sonucunda kira ödemelerinde meydana gelen değişikliği, Standardın söz konusu değişikliğin kiralamada yapılan bir değişiklik olmaması durumunda geçerli olan hükümleri uyarınca muhasebeleştirecektir. Diğer bir deyişle kira ödemelerini değişken kira ödemeleri (“variable lease payments”) gibi muhasebeleştirecek ve sözleşme değişikliği olup olmadığını incelemesine gerek kalmayacak.

IASB, Nisan 2020 tarihli Staff Paper’da; KGK, 17 Nisan 2020 tarihli duyurusunda kira ödemelerinde karşımıza çıkabilecek imtiyazlara ve işletmelerin söz konusu muafiyetten faydalanmaları durumunda bunları nasıl muhasebeleştireceğine dair örneklere yer verdi. İşte size bunlardan bir demet:

Kira ödemelerinin iptali İşletmenin belirli süre kira ödemediği durumda (forgiveness or waiver of lease payments), işletme bu imtiyazı TFRS 16 paragraf 38 uyarınca değişken kira ödemeleri gibi muhasebeleştirecek. Ödemediği sürenin kira tutarını bilançoda kira yükümlülüğünden düşerken (negatif değişken ödemeler- negative variable payments), gelir tablosunda da diğer finansal gelirler hesabına gelir kaydedecek. Ancak kira ödemelerinin iptal edildiği süre boyunca kira yükümlülüğüne ilişkin finansman gideri işlemeye devam edecek. Kira imtiyazlarının içinde benim favorim kira ödemelerinin iptali. Hem cebimden para çıkmıyor hem de bir güzel gelir yazıyorum.

Kira ödemelerinin ertelenmesi

İşletmenin kira ödemelerinin ertelenmesi, yani kiracının belirli bir süre kira ödememesi ve sonraki dönemlerde ödenmeyen kiralarında ilave edildiği bir ödeme planı olması durumunda, toplam kira bedeli değişmediği için maalesef finansal tablolara gelir yazılmaz. TFRS 16 paragraf 36 uyarınca kiracı kira yükümlülüğüne ilişkin finansman giderini gelir tablosuna kaydedip, ödeme yaptıkça da bilançoda kira yükümlülük tutarını azaltır.

Fırsatları söylemesi benden, yakalaması sizden. Fırsattan yararlanan bunu dipnotlarında yazmayı unutmasın.