Müstahsil makbuzu ve kayıt dışı ekonomi

Müstahsil makbuzu: Vergi Usul Kanunu’nun 235. Maddesinde şu şekilde açıklanmaktadır:

Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini ona imzalatarak almaya mecburdurlar. Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı veya mutavassıt tarafından alındığı takdirde makbuz bunlar tarafından tanzim ve imza olunur.

Çiftçiden avans üzerine yapılan mubayaalarda, makbuz, malın teslimi sırasında verilir.

Müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshası fatura yerine geçer.

Müstahsil makbuzunda en az aşağıda yazılı bilgiler bulunur:

1. Makbuzun tarihi;
2. Malı satın alan tüccar veya çiftçinin soyadı, adı, unvanı ve adresi;
3. Malı satan çiftçinin soyadı, adı ve ikametgahı adresi;
4. Satın alınan malın cinsi, miktarı ve bedeli.

Bu maddede yazılı makbuzlar hiçbir resim ve harca tabi değildir.

Müstahsil makbuzları seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir.

Maddenin metninden anlaşılacağı üzere müstahsil makbuzu düzenlemek mecburiyetinde bulunanlar, çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini ona imzalatarak almaya mecburdurlar.

Müstahsil makbuzu gider pusulası gibi noterler ile maliyenin anlaşmalı olduğu matbaalardan alınır. Yeni işletmeler işe başlamadan önce; zaten var olan işletmeler ise koçanları bitmeden müstahsil makbuzlarını temin etmelidir.

Müstahsil makbuzu stopaja tabi bulunmaktadır.

Defter tutmayan çiftçilerden alınan ürünler üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göre gelir vergisi kesilir ve kalan satıcıya ödenir. Vergi oranları ise şöyledir:

- Hayvansal ürünler : %2
- Zirai ürünler : %4
- Çiftçi borsaya kayıtlıysa %1
- Çiftçi borsaya kayıtlı değilse %2

Müstahsil makbuzunun düzenlenmemesi durumunda şu sonuçlar olacaktır.

1. Malı satın alan tüccar bu malı belgesiz olarak almış olacaktır.
2. Müstahsil makbuzunun düzenlenmemesinden dolayı stopaj kesintisi yapılmayacaktır. Böylece maliye vergiden mahrum olacaktır.
3. Dolayısıyla aldığı (imalat için kullanıyorsa) malı stoklarında gösteremeyecektir.
4. Stoklarından göstermemesinden dolayı bu maldan üretmiş olduğu mamulü stoklarından gösteremeyecektir.
5. Üretim için kullanacağı elektrik, su, personel giderlerini gider olarak yazacak ancak yazılan bu tutarlar incelendiğinden yapılan imalatın gerçek satışa uygun olup olmadığının maliyet hesaplamaları ile çok rahat bir şekilde anlaşılmasına olanak bulunmaktadır.
6. Stoklarında gösteremediği bir mal için fatura düzenleme olanağı olmadığı için bu malı kayıt dışı olarak yani faturasız satacaktır.
7. Satış, faturasız olduğu için gelirleri gerçek değildir.
8. Faturasız sattığı mal için tahsil ettiği paranın şirketin bankasına gelmesine olanak bulunmamaktadır. Elden tahsil edecektir. Bu durumda Muhasebedeki kasa mevcudu ile gerçek kasa mevcudu biri birini tutmayacaktır. Diğer bir anlatımla bilanço hakiki değildir.
9. Bilançonun gerçek olmaması bankalar ile olan ilişkiyi bozacaktır.
10. Tüccarın kasasında bulunan para ile hakiki para arasında fark bulunduğundan bu parayı ya kayıt dışı olarak kullanacak ya da bu parayı şirkete borç vermiş gibi yaparak kullanacaktır.
11. Yani patronun cebinde şirket haricinde para bulunmaktadır.
12. Şirket kredi kullanıyor ise, patron şöyle bir soruyu muhatap olabilir: Arkadaş cebinde para varsa, neden kredi kullanıyorsun.

Bütün bu durumlarla karşılaşmamak, muhasebenin şirketinizin gerçek durumunu göstermesi gibi çok önemli bir durumu yok etmemek için kayıt dışına sapmamak gerekmektedir.