Ne kadar tüketim, o kadar büyüme

Açıklanan son büyüme verilerinde de döngü değişmedi; 2020 ilk çeyreğinde de büyümenin kaynağını esas olarak tüketim harcamaları oluşturdu. Ağırlıkla da hane halkı tüketimi… Geçen yılın ilk çeyreğinde ekonomi yüzde 2,3’lük daralma kaydetmiş, bunda toplam tüketim harcamalarının yüzde 2,9 oranında küçülmesi etkili olmuştu. Bu yılın ilk çeyreğinde ise yüzde 4,5’lik büyümeye karşın, hane halkı ve kamunun toplam tüketim harcamalarındaki artış yüzde 5,3 düzeyinde gerçekleşti. Bu dönemde büyümeyi ihracat 0,2, (toplam dış denge 4,3 puan) ve azalan yatırım harcamaları da 0,4 puan aşağı çekerken, 3 puan hanehalkı harcaması ve 0,9 puan da kamu harcaması olmak üzere toplam tüketim harcamaları 4 puanlık katkı verdi. Türkiye ekonomisinde uzun yıllardan bu yana büyümenin esas kaynağının tüketim harcamaları olduğu bilinen bir durum. Bunun doğal yansıması olarak da tüketim harcamaları ile büyüme eğrisi arasında birebire yakın korelasyon bulunuyor.

Yatırımlar ilk kez 7 çeyrektir kesintisiz geriliyor

Ancak, bu trende ilave olarak yatırımların büyümeye katkısında, tablonun giderek daha da kötüleşmesi dikkat çeken önemli bir gelişme olarak öne çıkıyor. Bu yılın ilk çeyreğinde de küçülme ve büyümeye negatif katkı vermesiyle, yatırımlarda üst üste daralmanın yaşandığı çeyrek dönem sayısı 7’ye çıkarak en yüksek seviyesine ulaştı. Yatırımlarda bundan önceki dönemlerde en uzun süreli daralma 1998, 2001 ve 2008-2009 kriz dönemlerinde yaşamıştı. 1998’de 4, 2001-2002’de 5 ve 2008-299’da da 6 çeyrek dönemde yatırımlarda üst üste küçülme yaşanmış ve bu yatırım harcamalarındaki düşüş GSYH büyümesini aşağı çekmişti. 2018 yılının son çeyreğinde başlayan ve 2019’un ilk iki çeyreğinde de süren küçülme, üçüncü çeyrekten itibaren ekonomide gözlenen ılımlı toparlanmayla birlikte pozitife dönmüş, baz etkisinin de katkısıyla GSYH geçen yılın son çeyreğinde yüzde 6 oranında büyüme kaydetmişti. Toparlanma, mart ayının ilk yarısı da dahil olmak üzere bu yılın çeyreğinde sürdü. Ancak, COVID-19 salgınıyla birlikte, bu yılın ikinci çeyreğinde yaşanması beklenen ciddi orandaki daralmayla birlikte yatırımların büyümeye katkısının da negatif bir değer alması, böylece yatırımlardaki kesintisiz daralmanın 8 çeyrek döneme çıkması bekleniyor.