Peşin fikirler…

Zafer ÖZCİVAN - zozcivan@hotmail.com

Fikir kelimesi, Arapça dilinden Türkçe ’ye geçmiş dilimizde oldukça sık kullanılan kelimelerden birisidir.

TDK'ye göre, fikir kelimesi anlamı şu şekildedir:

- Düşünce

- Düşün

- Kuruntu

Dilimizde fikir kelimesi, fikir almak, fikir danışmak, fikir edinmek, fikir vermek, fikir yormak, fikir yürütmek, fikrini almak, fikrini çelmek şeklinde kullanılır.

Ayrıca, fikir adamı, fikir babası, fikir hürriyeti, fikir işçisi, fikir teatisi, fikir üretme, fikir yazısı, fikrisabit, ana fikir, peşin fikir, sabit fikir şeklinde bileşenleri mevcuttur.

Yazımızda ele alacağımız peşin fikir ise Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre “ön yargı” anlamındadır.

Toplum olarak olaylara bakışımız, geleceğe ait düşüncelerimiz, çocuklarımızın istikbali, işyerimizde, evimizde yaşanan veya yaşanacak gelişmeleri, kısaca yarınımızı tahmin etmeye çalışırız ve bunu yaparken hepimiz fikir beyan ederiz. Bu beyan ettiğimiz fikirler kişisel veya genel anlamlı olabilir. Ayrıca illa ki her fikrin doğru olması diye bir kural yoktur. Fikir, kişilere, kurumlara göre değişkenlik gösterebilir. Örneğin bir işletmede satış bölgelerinin analizinde A bölgesi faaliyeti için katılımcıların bir kısmı faaliyete devam edilmesini beyan ederken bir diğer kısım da onun yerine B bölgesinde faaliyet gösterilmesini yeğleyebilir.

Fikri beyan etmek çok kolay olabilir ama gerçeğe yakın, geleceği de birtakım donelere dayanan fikirler olmalıdır. Yoksa herkes her konuda fikir beyan edebilir. Ancak araştırılan, okumaya dayalı, yaşanmışlık örneği içeren fikirler daha geçerlidir. Çünkü ileriye ait bir program söz konusudur.

Halk arasında hemen hemen herkes futbol veya siyaset konusunda fikir sahibidir ve bunları her platformda beyan etmekten kaçınmaz. Bir de dinleyenler de aynı durumdaysa kişiler fikir beyan etmekten haz duyacaktır.

Peşin fikir konusuna gelecek olursak konu ne olursa olsun o konuda bilgi sahibi olmadan, araştırmadan, düşünmeden fikir beyan etmek çoğunlukla yanlış yola götürür. Örneğin ekonomik konularda dolar yükselecek, bazı ürünlere zam gelecek demek iktidarı sevmeyen bir bireyin iktidarın başarısını istemeyen içindeki içgüdüyle fikir beyan ettiği ortadadır. Halbuki, FED in faiz kararı bu hafta açıklanacak, şu ve bu ürünlerin ithalatı kesildiği için yerli üretim halka yetmeyecek ve zam kaçınılmaz olacak şeklinde açıklaması nedene dayalı, araştırma konusu yapılmış, konu hakkında çalışma yapmış bir kişinin beyanıdır ve katılımcılara güven vereceğinden daha ön plana çıkacak bir fikirdir.

Aynı şekilde İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin başarısız olması içgüdüsüyle barajlar boşaldı, İstanbul kuraklıkla karşı karşıya, evlerinize su deposu yaptırın gibi söylemler, içi boş, temelsiz, araştırma yapılmayan, üzerinde çalışılmayan kulaktan dolma fikirlerdir. Onun yerine barajların ocak ayında %19’a kadar inen doluluk oranı son on yılın en alt düzeyinde, Önümüzdeki günlerde ve aylarda yağış olmazsa tasarruf tedbirleri gelebilir demek daha akılcı olacaktır. (Bugün 19 Ocak 2021 İstanbul’da barajlarda doluluk oranı %30’a ulaştı. Önümüzdeki aylarda da yağış olursa su sıkıntısı gündemden çıkar)

Meslek hayatımda bütün Anadolu’yu sürekli gezdiğim için yeni dostluklar ve arkadaşlıklar edinmiştim ve bunların çoğu ile dostluğum devam ediyor. Bu seyahatler sırasında ticari amaçla ziyaret ettiğim için her konuda sohbet ortamı mutlaka oluşmaktaydı. Bunlardan en çok dikkatimi çeken ve en çok ilgilendiğim çocukların tahsil konusu olmuştur. Birçok kimse benim çocuk okumaz, benim çocuk adam olmaz gibi kendi çocukları hakkında peşin fikir beyan ettikleri zaman işimden çok onları ikna etmeye, peşin fikirli olmamaları konusunda uyarıda bulunmaya özen gösterirdim. Bazıları beni dinledi ve peşin fikirlerinin yanlış olduğunu çocukların okumaları sonucu öğrendiler.

Herhangi bir konuda kendisine soru yöneltilen bir kişinin o konuda bilgi sahibi olmadığını söylemesi bir erdemdir. Bu beyan kişiyi küçük düşürmediği gibi aksine toplum içinde saygınlık kazandırır.

Günlük yaşamımızda da” o mağaza çok pahalı, bu mağazanın malı kötü, oradaki eleman işi bilmiyor “şeklinde peşin fikirlerle karar vermemeliyiz. Örneğin pahalı diye peşin fikir beyan ettiğimiz mağaza ihtiyacımız olan bir üründe kampanya yapmış, rakiplerinden çok daha ucuz etiket taşıyor olabilir.

SON SÖZ: Peşin fikir sadece zarar vermez tehlike de yaratabilir.