Sanayi devlerinin bilançosunu enflasyon ‘düzeltti’

İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) en büyük 500 sanayi kuruluşu araştırması, ortaya koyduğu bir dizi önemli sonucun yanı sıra reel sektörün sağlığı konusunda da önemli bilgiler sunuyor.

2023 yılı sonuçları özellikle borçluluk oranları konusunda radikal bir “düzelme” olduğu görüntüsü veriyor. 2022 yılı bilanço verilerine göre İSO-500 şirketlerinin toplam kaynaklarının yüzde 64.26’sı borçlardan, yüzde 35.74’ü özkaynaklardan oluşuyordu. 2023 sonuçlarına göre ise toplam kaynaklar içinde borçların payı yüzde 45.46’ya düşerken özkaynakların payı yüzde 54.54’e çıkmış gözüküyor. Borç-özkaynak dengelerinin değişimi için çok kısa bir süre olan 1 yıl içinde 18.80 puanlık bir düzelme olağanüstü bir gelişme sayılır.

Gerek reel Merkez Bankası’nın reel sektörün tamamını kapsayan, gerekse İSO’nun en büyük birinci ve ikinci 500 sanayi kuruluşu araştırmalarında ortaya çıkan kritik sonuçlardan birisi, reel sektörün zayıf özkaynak yapısı sorunu idi. Bu nedenle, 2023 yılındaki bu değişikliğin önemi daha da artıyor.

Ancak bu veriye bakarak hemen kesin yargıya varmamak gerekiyor. Çünkü bu pembe görüntüyü yaratan asıl faktör sanayi devlerinin özkaynaklarını güçlendirmeleri ve borçlarını azaltmaları değil, kalıcı yüksek enflasyon yüzünden bilanço uygulamasında enflasyon düzeltmesine geçilmiş olması. Bu nedenle şirketlerin aktiflerindeki varlıklarının ve buna paralel olarak özvarlıklarının bilanço değeri hızla artarken, mali borçlarının bilanço kaydında bir değişiklik olmadı. 

Bilanço sistemindeki bu değişiklik sayesinde özvarlıklar, kaydi olarak artarken borçlar yerinde saydı. Bu da borçluluk oranını düşürdü, özvarlık oranını artırdı.

İSO sunumlarında enflasyon düzeltmesi öncesi bilanço değerlerini de açıkladı. Bu, rakamları yanlış yorumlanmamız için önemli bir katkı. 

Borçluluk ve özkaynak oranlarını enflasyon düzeltmesi öncesi verilerle yaparsak bir düzelme olmadığı da görülmüş oluyor. Bu verilerle sanayi devlerinin borçluluk oranı yüzde 64.26’dan yüzde 66.79’a çıktı, özkaynak oranı da yüzde 35.74’ten yüzde 33.21’e indi. Yani bu hesaba göre özkaynak-borç dengesinde 18.80 puanlık bir düzelme değil, 2.53 puanlık kötüye gidiş var.

Bu noktada finansman giderleri ile faaliyet karı dengesindeki gelişmeler, resmi daha net görmemize yardımcı olabilir. 2023 yılında İSO-500’ün toplam faaliyet karı yüzde 39.66 artarken, finansman giderlerindeki artış yüzde 92.47’yi buldu. TÜİK’in 12 aylık ortalama tüketici enflasyonuna göre faaliyet karları reel olarak yüzde 9.23 azalırken, finansman giderleri reel olarak yüzde 25.09 arttı. 

Sonuç olarak finansman giderlerinin faaliyet karına oranı 2022 yılında yüzde 41.29 düzeyinde iken 2023 yılında 16.61 puanlık bir sıçrama ile yüzde 56.90’a tırmandı. Yani sanayi devleri faaliyet karlarının yarısından fazlası kadar borç faizi ödemesi yapmışlar.

2023 yılı genel ve yerel seçimlerin gölgesinde çok daha kolay koşullarda geçmişti. Hem toplam borç miktarının, hem de faizlerin daha yüksek olduğunu dikkate alırsak 2024 yılının çok daha zorlu geçeceği ortada.