Stratejik iş ortaklığı - 1

Günümüz rekabet ortamında, şirketlerin yalnızca kendi iç kaynaklarıyla sürdürülebilir rekabet avantajı elde etmeleri giderek zorlaşmaktadır. Bu nedenle işletmeler, stratejik hedeflerine ulaşmak için diğer şirketlerle rekabet etmek yerine, güç birliği oluşturmak için “Stratejik İş Ortaklıkları” kurma yoluna gitmektedirler.

Bu konuyu irdelemek için 3 yazıdan oluşan mini bir yazı dizisi hazırladım. İlk yazımda genel olarak Stratejik İş Ortaklığının özellikleri, avantajları ve gerekli unsurları ele aldıktan sonra hem dünyada hem de Türkiye’de gerçekleştirilen başarılı Stratejik İş Ortaklıkları örnekleri vereceğim.

Stratejik iş ortaklığı, iki ya da daha fazla kuruluşun uzun vadeli hedefler doğrultusunda kaynaklarını, bilgilerini ve yetkinliklerini birleştirmesiyle oluşan iş birliği modelidir.

Stratejik İş Ortaklığının Özellikleri nelerdir?

Stratejik iş ortaklığı, sıradan tedarikçi-müşteri ilişkilerinden farklı olarak, karşılıklı güvene dayalı, uzun vadeli ve genellikle her iki tarafın da stratejik fayda elde ettiği ticari bir ilişki biçimidir. Stratejik iş ortaklığı iki veya daha fazla şirket tarafından da yapılabilir. Bu ortaklıklar, ürün geliştirme, pazara giriş, maliyetleri düşürme, teknolojik yetkinlikleri artırma gibi birçok alanda değer yaratır. Stratejik iş ortaklığının temel özelliklerini; şirketlerin ortak hedef ve vizyon oluşturmaları, bilgi ve kaynakların paylaşımı, uzun vadeli ilişki yönetimi, karşılıklı güven ve şeffaflık, risk ve kazançların paylaşımı olarak sıralayabiliriz.

Stratejik iş ortaklığının kurumlara sağladığı avantajlar nelerdir?

Yerel bir ortakla iş birliği yaparak yeni pazarlara veya sektörlere daha hızlı ve düşük maliyetle girilebilir. Özellikle AR-GE ve inovasyon yatırımlarında maliyetler ile pazarda oluşabilecek riskler, stratejik iş ortakları arasında paylaşılabilir. Stratejik ortakların farklı güçlü yönleri ve yetkinlikleri bir araya getirilerek daha güçlü bir yapı oluşturabilir. Değişen piyasa koşullarına ortak stratejilerle daha çevik yanıt verilebilir.

Peki, başarılı bir stratejik ortaklık oluşturmak için neler gereklidir?

Her şeyden önce, stratejik iş birliğinin başında tarafların hedefleri ve beklentileri açıkça tanımlanmalıdır. Ortaklıkta yer alan şirketlerin kurumsal kültürleri arasında uyum olması çok önemlidir, bu durum çatışmaları azaltır. Ortaklar arasında bilgi paylaşımında şeffaflık olmalı ve düzenli bir iletişim kurulmalıdır. Ortaklık sürecinin başarısını ölçmek için belirli KPI’lar tanımlanmalıdır. Ortaklık süresi sona ereceği tarih belirli ise veya ortaklık bozulduğunda tarafların zarar görmesini önleyecek planlar ve uygulamalar önceden planlanmalı ve sözleşmelerle yazılı hale getirilmelidir.

Bugünkü yazımı dünyadan ve Türkiye’den başarılı stratejik iş ortaklığı örnekleri ile tamamlamak isterim.

-Starbucks & PepsiCo

Starbucks ve PepsiCo arasında kurulan stratejik iş ortaklığı, Starbucks markalı hazır kahve ürünlerinin ABD dışında dağıtımını kapsamaktadır. Starbucks ürünlerini üretme ve PepsiCo'nun geniş dağıtım ağıyla sunma hedefiyle kurulan bu ortaklık, her iki markanın da küresel ölçekte büyümesine katkı sağlamıştır.

-Nike & Apple

Nike’ın spor giyim ürünleri ile Apple’ın teknolojisi bir araya gelerek Nike+ adlı ürün serisini doğurdu. Bu iş birliği sayesinde sporcular; iPod veya iPhone üzerinden aktivitelerini takip edebiliyor, performanslarını analiz edebiliyorlar. Ortaklık, spor teknolojisi alanında çığır açtı.

-Spotify & Uber

Uber, yolculuk deneyimini kişiselleştirmek için Spotify ile iş birliği yaptı. Kullanıcılar, Uber araçlarında kendi Spotify listelerini dinleyebildi. Bu ortaklık hem müşteri deneyimini iyileştirdi hem de her iki markanın kullanıcı etkileşimini artırdı.

-Coca-Cola & McDonald’s

Dünyanın en uzun soluklu ve en başarılı stratejik ortaklıklarından biri. McDonald’s restoranlarında Coca-Cola ürünlerinin sunulması sadece içecek satışlarını değil, markaların ortak kampanyalarıyla global tanınırlığını da artırdı.

-Intel & Microsoft (Wintel Ortaklığı)

Bilgisayar dünyasında devrim niteliğinde olan bu ortaklıkta, Intel işlemcileri ile Microsoft işletim sistemleri entegre çalıştı. Bu iş birliği, kişisel bilgisayar pazarının standartlarını belirledi ve pazarı domine etmelerini sağladı.

-BMW & Toyota

İki otomotiv devi, sürdürülebilirlik ve teknolojik gelişim odaklı olarak hidrojen yakıt hücreleri, elektrikli motorlar ve spor otomobil geliştirme konularında stratejik ortaklık kurdu. Bu iş birliği, çevreci mobilite alanında her iki markaya da yeni kapılar açtı.

-Starbucks & PepsiCo

Starbucks, hazır kahve içeceklerini dünya genelinde yaymak için PepsiCo ile ortaklık kurdu. PepsiCo’nun küresel dağıtım ağı sayesinde “Starbucks Frappuccino” gibi ürünler dünyanın dört bir yanına ulaştı.

-Renault-Nissan-Mitsubishi-Alliance

Bu üç otomobil üreticisi, Ar-Ge maliyetlerini azaltmak ve elektrikli araç teknolojilerinde lider olmak amacıyla stratejik bir ittifak kurdu. Ortak platform kullanımı ve teknoloji paylaşımıyla milyonlarca dolarlık sinerji sağlandı.

-Microsoft & LinkedIn

Microsoft, LinkedIn’i satın alarak yalnızca sosyal medya alanında değil, profesyonel ağlar, yapay zekâ ve CRM sistemleri gibi birçok konuda entegrasyon fırsatı elde etti. Bu ortaklık özellikle B2B alanında veri temelli çözümleri güçlendirdi.

-Apple & Goldman Sachs

Apple Card ile teknoloji devi Apple, finans devi Goldman Sachs ile güçlerini birleştirdi. Apple kullanıcılarına entegre bir dijital kart ve sade bir kullanıcı deneyimi sunuldu. Ortaklık, Apple’ın fintech alanına girişini kolaylaştırdı.

-Spotify & Facebook

Spotify, Facebook ile entegre olarak kullanıcıların dinlediği müzikleri doğrudan sosyal medya platformu üzerinden paylaşmasına olanak tanıdı. Bu entegrasyon hem kullanıcı deneyimini artırdı hem de Spotify’ın hızlı büyümesine katkı sağladı.

-GoPro & Red Bull

Aksiyon kameraları üreten GoPro ile ekstrem sporları destekleyen Red Bull, içerik üretimi ve sponsorluk iş birliği yaptı. Red Bull’un “kırmızı boğa” markası ve GoPro’nun kamerası birlikte adrenalin dolu birçok projeye imza attı.

-Disney & Pixar

Başlangıçta iki ayrı şirket olan Disney ve Pixar, animasyon filmleri üretiminde birlikte çalışmaya başladı (örn. Toy Story). Bu stratejik iş birliği öyle başarılı oldu ki, Disney sonunda Pixar'ı satın alarak animasyon alanında liderliğini pekiştirdi.

-Samsung & Google

Android işletim sistemiyle çalışan Samsung cihazları, Google ile olan yakın iş birliği sayesinde global pazarda öne çıktı. Google, Samsung’un donanım gücünü; Samsung da Google’ın yazılım ekosistemini kullanarak ortak fayda sağladı.

-IBM & Maersk

IBM ve dünyanın en büyük nakliye firması Maersk, tedarik zinciri yönetimi için blockchain tabanlı bir platform geliştirmek üzere ortaklık kurdu: TradeLens. Bu sistem, küresel lojistiği daha şeffaf ve verimli hale getirmeyi amaçladı.

-Unilever & TerraCycle

Unilever, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için atıkların geri dönüşümünü sağlayan TerraCycle ile iş birliği yaptı. Bu stratejik ortaklık, özellikle “Loop” projesi ile sıfır atık ambalajlı ürünlerin müşterilere ulaşmasını sağladı.

-Amazon & American Express

Amazon, KOBİ’lere özel kredi kartı sunmak amacıyla American Express ile stratejik bir ortaklığa gitti. Bu iş birliği, her iki tarafın da müşteri tabanını büyütmesini ve özel finansal çözümler sunmasını sağladı.

Türkiye’den de Stratejik İş Ortaklığı örnekleri vermek isterim:

-Arçelik & Beko

Arçelik’in globalleşme stratejisi kapsamında Beko markasıyla kurduğu yapı, aslında bir iç stratejik iş ortaklığı gibi değerlendirilebilir. Arçelik, Beko’yu Avrupa pazarında konumlandırarak marka çeşitliliğiyle global rekabette avantaj sağladı.

-Türk Telekom & TTNET / Avea

Türk Telekom’un TTNET (internet) ve Avea (mobil) markalarıyla gerçekleştirdiği entegrasyon hem dikey iş birliği hem de stratejik dönüşüm örneği olarak değerlendirilebilir. Farklı hizmetlerin “tek fatura” altında sunulması, çapraz satış ve müşteri deneyimi açısından stratejik avantaj sağladı.

-Koton & BOYNER

Koton’un bir dönem Boyner Mağazaları’nda shop-in-shop (mağaza içinde mağaza) modeliyle yer alması, stratejik satış ve pazarlama ortaklığına örnek gösterilebilir. Hem marka görünürlüğü hem de satış kanallarının genişlemesi sağlandı.

-Trendyol & Türkiye İş Bankası

Trendyol, İş Bankası ile yaptığı stratejik iş birliği kapsamında Trendyol Cüzdan ve finansal hizmetleri müşterilere sunmaya başladı. Bu iş birliği fintech alanında büyümek isteyen Trendyol için önemli bir adım oldu.

-TOGG & Turkcell / Zorlu Enerji / Anadolu Grubu

Türkiye'nin yerli otomobili TOGG’un arkasında birden fazla büyük grup var. Bu, klasik bir stratejik iş ortaklığı modelidir. Turkcell (bağlantı teknolojileri), Zorlu Enerji (şarj altyapısı), Anadolu Grubu (lojistik ve üretim gücü) gibi şirketler projeye farklı kaynak ve yetkinliklerle katkı sağlıyor.

-Migros & Yemeksepeti (geçici iş birliği)

Pandemi döneminde Migros, hızlı teslimat operasyonunu güçlendirmek için kısa süreliğine Yemeksepeti Banabi ile iş birliği yaptı. Bu, operasyonel esneklik kazandıran taktiksel ama stratejik yönleri de olan bir ortaklıktı.

-Ford Otosan & Koç Holding – Ford Motor Company

Ford Otosan, Türkiye’de Ford markasının üretim, mühendislik ve ihracat merkezi haline geldi. Koç Holding ve Ford Motor Company arasındaki bu uzun soluklu stratejik ortaklık, özellikle elektrikli araç yatırımları ile büyüyor. Kocaeli fabrikası, Avrupa’daki en büyük ticari araç üretim üslerinden biri oldu.

-Akbank & Paribu

Akbank, dijitalleşme stratejisi kapsamında kripto para borsası Paribu ile iş birliği yaparak API altyapısı üzerinden kripto para transferi ve ödeme çözümleri geliştirmeye başladı. Bu, finans ve teknoloji sektörleri arasında önemli bir stratejik iş birliği örneğidir.

-Getir & Shell

Getir, Shell ile yaptığı iş birliği sayesinde kullanıcılarına akaryakıt istasyonlarından alışveriş yapma ve yakıt alırken kampanya kazanma imkânı sundu. Bu ortaklık, mobil perakende ve geleneksel enerji sektörünün birleşimi olarak öne çıkıyor.

-LC Waikiki & Hepsiburada

LC Waikiki, kendi e-ticaret sitesine ek olarak Hepsiburada üzerinden de satış yaparak pazarlama, dağıtım ve müşteri erişimi anlamında stratejik bir kanal ortaklığı kurdu. Bu iş birliği hem offline hem de online kanallarda sinerji yarattı.

-Turkcell & Huawei

Turkcell, 5G altyapı projeleri kapsamında Huawei ile ortaklıklar yürüttü. Bu stratejik teknoloji iş birliği, özellikle baz istasyonları, ağ güvenliği ve bulut çözümleri gibi konuları kapsıyor.

-THY & Turkish Technic & HAVELSAN

THY’nin bakım ve teknoloji iştiraki olan Turkish Technic, HAVELSAN ile uçak bakım yazılımları ve siber güvenlik alanında stratejik iş birlikleri yaptı. Yerli havacılık teknolojilerinin geliştirilmesi açısından önemli bir örnektir.

-SabancıDx & ASELSAN

SabancıDx, dijital dönüşüm çözümleri kapsamında savunma sanayii devi ASELSAN ile dijital güvenlik, veri analitiği ve bulut hizmetleri konularında iş birliği yaptı. Bu ortaklık, özel sektör – kamu teknoloji birlikteliğine güzel bir örnektir.

Stratejik iş ortaklığı, günümüz iş dünyasında sürdürülebilir rekabet avantajı yaratmanın önemli yollarından biridir. Ancak bu tür ortaklıkların başarıya ulaşması için tarafların yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda kültürel ve yapısal uyum içinde olması gerekir. Güçlü iletişim, güven ve ortak değerler üzerine kurulan stratejik iş birlikleri, şirketleri rekabetten iş birliğine taşıyan etkili bir araçtır.

Kaynakça

Harrigan, K.R. (1985). Strategies for joint ventures. Lexington Books.

Dyer, J.H., Kale, P., & Singh, H. (2001). How to make strategic alliances work. MIT Sloan Management Review, 42(4), 37–43.

Kale, P., & Singh, H. (2009). Managing strategic alliances: What do we know now, and where do we go from here?. Academy of Management Perspectives, 23(3), 45–62.